1-laboratoriya ishi

Markazdan qochma nasosning tuzilishi va ish prinspi


2.2-rasm. Markazdan qochma nasos: 1—val, 2—ish g’ildiragi, 3—kuraklar,

4—nasos, 5—korpus, 6—diffuzor.
Odatda, markazdan qochma nasosning ish g’ildiragi shunday joylashtiriladiki, suyuqlikuning atrofidagi bo’shliq orqali o’tib, so’ngra o’qdan radius bo’yicha uzoqlashadi. Nasoslarning tuzilishi turlicha bo’ladi. 10.2-rasmda markazdan qochma nasosning sxemasi keltirilgan bo’lib, u nasosning ishlash prinsipini shartli ravishda ko’rsatadi. So’rish trubasi orqali ta’minlovchi idishdan ko’tarilgan suyuqlik kameraning o’rta qismiga kiradi. So’ngra val 1 orqali harakatga keltiriluvchi ish g’ildiragi 2 ning kuraklari 3 orasidan o’tib, n asos kamerasi 4 ga tushadi. Bu erda markazdan qochma kuch ta’sirida hosil bo’lgan bosim suyuqlikni haydash trubasiga siqib chiqaradi. Suyuqlikning haydash trubasida ma’lum miqdordagi tezlik bilan oqishini ta’minlashi uchun o’tkazuvchi kamera, yo’naltiruvchi apparat va diffuzor kabi bir qancha maxsus moslamalardan foydalaniladi. Nasosdagi so’rilish qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik sathiga ta’sir qiluvchi bosim bilan so’rish trubasidagi siyraklanish bosimi orasidagi farq hisobiga amalga oshadi. Bunda aytilgan bosimlar farqi so’rish balandligini, so’rish trubasidagi qarshiliklarni engishga va suyuqlikka tezlik berishga sarf bo’ladi. Bu tezlik suyuqlikning kameraga va so’ngra parraklar orasidagi kanalga kirishiga yordam beradi. Tabiiyki, bunda ta’minlovchi idish bilan so’rish trubasidagi bosimlar farqi so’rilayotgan suyuqlik bug’lari bosimidan kam bo’lmasligi kerak. Haydash balandligi markazdan qochma nasos engishi mumkin bo’lgan eng yuqori balandlik bo’lib, g’ildirakning tashqi aylanmasidagi tezlik qancha katta bo’lsa, u ham shuncha katta bo’ladi. Aylanma tezlik esa nasos g’ildiragi diametrining kattaligi va aylanish soniga bog’liq.

Nasos korpusining tuzilishi ham haydash balandligining yuqori bo’lishiga katta ta’sir qiladi. Shuning uchun nasosning korpusida so’rilish yo’li, spiral yo’li va yo’naltiruvchi apparatlar moslangan bo’ladi.

So’rilish yo’li — korpusning so’rish trubasidan ish g’ildiragiga o’tishdagi kanalidir. Suyuqlikning nasosga so’riladigan yo’lining eng yaxshi shakli o’q yo’nalishidagi konus ko’rinishida bo’ladi. Tez yurarligi o’rtacha va kichik bo’lgan nasoslar uchun nasosga so’rilish yo’li spiral shaklida bo’lishi mumkin. Tez yurarligi yuqori bo’lgan nasoslarda esa o’q bo’yicha so’rilish tezlikni 15. ..20 % oshiruvchi konfuzor orqali amalga oshiriladi. Spiral ko’rinishdagi so’rilish kameralarini hisoblashda so’rish tezligi s_so’r g’ildirakka kirish tezligi s₁ga qaraganda ancha kichik qilib olinadi: s_so’r = (0,85 . . . 0,70) c_l.

Spiral yo’l. Suyuqlikning nasosdan chiqish kanali — spiral kamera tuzilishi sodda bo’lgani uchun yo’naltiruvchi apparatga qaraganda qarshiligi kam bo’ladi (ya’ni FIK katta). Lekin spiral kameraning kanallarini mexanik usulda silliqlab bo’lmaydi. So’nggi vaqtlarda metall quyish ancha aniq va toza bajarilgani uchun spiral kameralar ko’proq qo’llanila boshladi. Ish g’ildiragidan chiqqan suyuqlik zarrachasi spiral kameraning biror qismiga kirgandan so’ng radius bo’yicha harakatlanishda davom etishi bilan birga aylanma harakat ham qilib, chiqish tomonga intiladi va o’zidan keyin kelayotgan zarrachaga o’z o’rnini bo’shatib beradi. Spiral kamerani hisoblashda aylanma tezlikning tegishli radius-vektorga ko’paytmasi o’zgarmas deb qabul qilinadi. Natijada spiral kamerada suyuqlik tezligi chiqishga qarab kamayib boradi. Bu hol nasosning ishlashiga yaxshi ta’sir qiladi va tezlikning kamayishi potensial energiyaning ortishiga olib keladi. Odatda spiral kamerada tezlik quyidagicha formula bilan hisoblanadi:

(10.1), bu erda k_c –tezyurarlik koeffisientiga bog’liq bo’lib, 0,45dan 0,2 gacha o’zgaradi.