1-лаборатория иши

NAZARIY  MA‘LUMOTLAR: 
 Tarbiya metodlari va ularning  guruhlanishi. 
Mamlakatimizdagi 
iqtisodiy, 
siyosiy, 
madaniy 
-  
ma‘rifiy  islohotlar,  shuningdek, 
yurtboshimiz  I.A.Karimov  ta‘kidlaganlaridek,  «O‗z  kuchi  salohiyatiga  ishonadigan,  boqimandlikni 
or,  deb  biladigan  eng  rivojlangan  mamlakatlarning  ilg‘or  kishilari  bilan  teppa-teng  muomala  qila 
oladigan,  oqni  qoradan,  yaxshini  yomondan  ajratib  biladigan,  bu  murakkab,  beshavqat  hayotning  past  - 
baland,  tangu  -  tor  ko‗chalaridan  Olloh  bergan  aql  -zakovati  bilan  to‗gri  yo‗lni  adashmay  topa  olishga 
qodir  bo‗lgan  barkamol  avlodni  tarbiyalab  yetishtirishni  talab  qilmoqda»  zero,  fikri  teran,  e‘tiqodi 
sog‘lom  mutaxassislar  hech  qachon  milliy  ma‘naviyatimizni  ta‘kirlamaydi,  mafkuramizga  zid 
harakatlarga,  soxta  oqimlarga  qo‗shilmaydi.  Bunday  shaxslarni  tarbiyalashda  tarbiya  metodlari, 
tarbiya  nazariyasi  bobi muhim  ahamiyatga  molikdir. 
Tarbiya  metodlari  bu  o‘qituvchi  -  tarbiyachi  va  jamoa  tomonidan  goyaviy  -axloqiy  e‘tiqodlar, 
siyosiy  bilimlar,  xis–tuyg‘u  va  odatlar,  did,  fahm  -farosat,  iymonni  tarkib  toptirish  maqsadida 
qo‗llaniladigan  shaxsga  tarbiyaviy  ta‘sir  ko‗rsatish  usullaridir.  Shuningdek,  tarbiya  metodlari 
tarbiyalanuvchining  o‗z  shaxsini  takomillashtirishga,  harakat  qilishni  ham  nazarda  tutadi.  Shuning 
uchun  tarbiya  metodlarini  pedagogika  fanida  tarbiyachi  va  tarbiyalanuvchining  tarbiyaviy  vazifalarini  hal 
qilishga  qaratilgan  o‗zaro  boglangan  faoliyati  usuli  sifatida  ko‗rib  chiqish  tavsiya  etiladi.  Tarbiya 
metodini  ba‘zi  ilmiy  pedagogik  adabiyotlarda  tarbiya  usullari  deb  ishlatish  tavsiya  qilingan.  «Metod» 
so‗zi  grekcha «metodos»  so‗zidan olingan  bo‗lib  yo‗l, usul  ma‘nosini  anglatadi. 
Tarbiya  metodlari  turli  elat  va  davlatlarda  turli  -  tumanligi  bilan  farq  qiladi.  Ovrupada  tarbiya 
metodlarining  bir  tizimi  qabul  kilingan  bo‗lsa,  Markaziy  Osiyoda  boshka  tizimi  amalda 
qo‗llaniladi.  Ovrupa  mamlakatlari  uchun  «Ochiq  tarbiya»  ko‗proq  qo‗l  keladi.  Ya‘ni  bola  nima  xohlasa, 
shuni  kilishi,  xoh, o‗zidan kattani, xoh, ota - onasini xohlagan  joyda tankid qilishi  mumkin. 
Osiyo  mamlakatlarida,  xususan  O‗zbekistonda  ko‗proq  paternamistik,  ya‘ni  kattalarni  hurmat 
qilish,  ularga  ko‗proq  quloq  solish,  rahbariyatlarning  fikrini  va  vazifasini  so‗zsiz  bajarish,  nogironlarga 
yordam  ko‗rsatish,  odatlantirish  usullari  qo‗llaniladi.  Endi  mavjud  ilmiy  pedagogik  adabiyotlar  va 
tajribaga asoslanib tarbiya metodlarini  xarakterlaymiz. 
Tarbiya 
metodlarini  tavsiflash  (klassifikatsiyalash). 
O‗zbek  -  xalq  pedagogikasida  ham  metodlar  guruhlangan.  Bu  metodlar  axloq,  odob  va 
tarbiyaning  barcha  tomonlarini  o‗zida  mujassamlashtirgan.  Xalq  pedagogikasida  turli  xil  tarbiya 
usullari,  vositallridan  foydalanilgan.  Bu  usul  va  vositalar  nihoyatda  xilma  -  xil  bo‗lib,  ko‗p 
tomonlari  bilan  ilmiy  pedagogikadan  ustunlik  qiladi.  Chunki,  bu  usullar  ilmiy  pedagogikaning 
shakllanishida  ham  o‗z  ta‘sirini  o‗tkazgan. 
Xalq  tomonidan  yaratilgan  va  xalq  tarbiyashunosligidan  keng  o‗rin  olgan  usullarni 
quyidagicha  guruhlash  mumkin. 
] .Tushuntirish  (o‗rgatish  odatlantirish,  mashq  qildirish) 
2.Namuna  (maslahat  berish,  uzr  so‗rash,  yaxshiliklar  to‗g‘risida  so‗zlash,  o‗rnak  bo‗lish). 
Nasihat,  berish,  o‗git  (undash,  ko‗ndirish,  iltimos  qilish,  yolvorish,  tilak  -  istak  bildirish, 
ma‘qullash,  raxmat aytish, duo qilish  va h.k.lar) 
Qoralash    va  jazo  berish    (ta‘qiqlash,    ta‘na,    gina,    tanbeh  berish,  qo‗rqitish,  nafratlanish, 
ont,  qasam  ichirish,  urish,  kaltaklash  va  hokazo).      
Mavjud  usullar  umum  bir  yaxlitlikni  ifodalaydi.  Oldin  umumiy  bir  narsa  tushuntiriladi, 
so‗ngra  talab  qilinadi.  Agar  bola  biror  bir  narsani  tushunmasa,  tarbiyachi  namuna  vositasini 
o‗taydi. Nasihat qilinadi,  o‗git orqali  bolaning  idrokiga  yetkaziladi. 
 
 
 
 
 

---

 
75