1-Лаборатория иши

Kimyoviy  ohaktoshlarga  buloq    atroflarida  hosil  bo‘ladigan  ohakli 

tuflar ham kiradi.  Ular g‘ovakli jins bo‘lib, pelitomorf va mikrodonalidir. 

Kimyoviy  ohaktoshlar  katagenez  va  metagenez  jarayonida  qayta 

kristallanadi. Kalsit donalarining o‘lchami 1 millimetrga yetishi va ortishi 

ham mumkin. 

Organogen  ohaktosh  keng  tarqalgan.  Ular  har  xil  umurtqasiz 

organizmlarni  butun  yoki  singan  (marjon,  braxiopoda,  mshanka, 

gastropoda, krinoid, fuzulina   numulit va boshqalar)  bo‘laklaridan tashkil 

topgan.  Jins  tarkibida  yana  kimyoviy  kalsit  va  boshqa  qo‘shimcha 

minerallar uchraydi. Organogen ohaktoshlar ayrim joylarda riflarni tashkil 

qiladi.  Ular  cho‘kindi  jinslar  orasida  har  xil  shakldagi  geologik  jismlar 

holida  uchraydi.  Rif  jismlari  stolbasimon  va  linzasimon  shakllarni  tashkil 

qilib, ularning qalinligi 100 metrga yetishi mumkin. 

Bo‘r  organogen  ohaktoshlarning  turi  bo‘lib,  kuchsiz  sementlangan  oq  

jins,  u  asosan  koqkolitoforid  va  foraminifer  qoldiqlaridan  tashkil  topgan. 

Ularning  miqdori  70-80  %  gacha  yetib,  qolgan  qismini  kukunsimon 

kimyoviy  kalsit  tashkil  qiladi.  Oz  miqdorda  gil  minerallari  va  bo‘laklar 

uchraydi. 

Bo‘lakli  ohaktoshlar  qadimiy  ohaktoshlarning  fizikaviy  nurashi 

mahsulidir. Bo‘laklar har xil darajada silliqlangan bo‘lishi mumkin.  

Dolomit deb dolomit mineralidan tashkil topgan tog‘    jinsiga aytiladi. 

Dolomit  minerali  kalsit  mineraliga  o‘xshash  bo‘lib,  undan  romboedrik 

kristallari  bilan  ajralib  turadi.  Dolomit  jinsining  tashqi  ko‘rinishi 

ohaktoshni eslatadi. Xlorid kislotasi ularga  har xil ta'sir etadi. Ohaktoshga 

---

62 

 

xlorid  kislotasi  tomizilganda  u  reaksiya  beradi,  dolomitga  esa  ta'sir 

etmaydi. 

Bo‘lakli  dolomit  silliqlangan  yoki  qirrali  dolomit  bo‘laklaridan  tashkil 

topgan.  Bo‘laklar  dolomit  yoki  kalsit  bilan  sementlanadi.  Jins  tarkibida 

qo‘shimcha material shaklida har xil terrigen minerallar uchrashi mumkin. 

Bo‘lakli  dolomitlar  kimyoviy  dolomitlarning  qalin  qatlamlari  orasida 

qatlam va linza shaklida uchraydi. Ular dolomit qatlamlarining dengizning 

qirg‘oq  qa  yaqin  yoki  sayoz  qismida  qayta  yuvilishi  jarayonida  hosil 

bo‘ladi. 

Organogen  dolomitlarda  har  xil  organizm  qoldiqlari  uchraydi. 

Organizm qoldiqlari qoral, braxiopoda, mshanka va boshqalar bo‘lib, ular 

pelitomorf  yoki  donali  dolomit  bilan  sementlangandir.  Sementda  ma'lum 

miqdorda kalsit uchrashi mumkin. 

Kimyoviy dolomit pelitomorf, mayda donali jins bo‘lib, ayrim hollarda 

oolit  tuzilishga  egadir.  Pelitomorf  dolomitlarda  organizm  qoldiqlari 

uchramaydi.  Jins  tarkibida  qo‘shimcha  mineral  shaklida  angidrit  va  gips, 

ayrim hollarda gil minerallari bo‘ladi. 

 

                  Dolomit