1-Лаборатория иши

Effuziv  tog‘  jinslari.  Granit  guruhining  effuziv  turlari  Intruzivlarga 

nisbatan  ancha  kam  tarqalgan.  Tog‘  jinslari  ko‘pincha  to‘liq 

---

41 

 

kristallanmagan  va  shishasimon  bo‘lgani  uchun  ular  kimyoviy  tahlil 

natijasiga qarab to‘liq aniqlanadi. 

Normal  granitlarning effuziv turlarini  liparit  yoki  riolit  (kaynotip) 

va  liparit  -  porfir    (paleotip)  tashkil  qiladi.  Jinslar  kulrang,  sarg‘      

ishsimon  va  ayrim  hollarda  yashilsimon  bo‘lib,  afir  va  porfir  strukturali, 

bir tekis teksturali, ba’zan – flyudalidir. Porfirlar kvars, sanidin, plagioklaz 

(oligoqlaz-andezin),  biotit,  kamroq    shox  aldamchisidan  tashkil  topgan. 

Mikroskop  ostida  asosiy  massa  shishasimon,  sferolit,  granoporfir, 

mikropegmatit,  kamroq    felzitsimon  strukturaga  ega  ekanligini  ko‘rish 

mumkin. Shishasimon massa yoriqlar bo‘yicha o‘zgaradi.  

Liparit-porfir  liparitdan  birlamchi  minerallar  va  vulqon  shishasimon 

massa  hisobiga  ikkilamchi  minerallar  -  seritsit,  xlorit,  epidot,  kalsit  va 

boshqa minerallarni rivojlanishi bilan farq qiladi. 

Shishasimon jinslar rangiga va ularning tarkibidagi suv miqdoriga qarab 

bir necha turlarga  bo‘linadi. Jinsning tarkibida suv miqdori  1 foizdan kam 

bo‘lsa,  obsidian      deb  ataladi.  Agar  suvning  miqdori  3  -  4  foiz    va 

perlitsimon  darzliklar  bo‘lsa,  jins  perlit  deb  nomlanadi.  Shishasimon 

tog‘jinsi  tarkibida  suvning  miqdori  10  foizga  yetsa  va  saqichsimon 

yaltirasa,  pexshteyn  deyiladi. Shishasimon jinsning tarkibida suv miqdori  

o‘zgaruvchan  bo‘lib,  pufaksimon  tuzilgan  (shaffof  bo‘lmagan)  va 

ipaksimon yaltiroq  bo‘lsa, pemza  deb ataladi.