1-laboratoriya ishi Iqtisodiy ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish. Tanlanma xarakteristikalar. Ularni hisoblash va iqtisodiy ma’nolari

1-laboratoriya ishi


Iqtisodiy ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish. Tanlanma xarakteristikalar. Ularni hisoblash va iqtisodiy ma’nolari

Laboratoriya ishi uchun topshiriqlar:

1. 
   Ishonchli manbalardan hajmi kamida 20 ta bo‘lganX va Y ma’lumotlar oling.
   
2. 
   Ushbu ma’lumotlar orasidagi bog‘lanishni aniqlang. Nuqtaviy diagrammasini chizing. Nuqtaviy diagramma asosida xulosa chiqaring.
   
3. 
   Ushbu ma’lumotlarning asosiy sonli xarakteristikalarinitoping.
   
4. 
   Olingan natijalar asosida umumiy xulosa chiqaring.
   

Ushbu laboratoriy ishining vazifasi talabalarga ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilishni o‘rgatishdan iborat. Chunki, barcha iqtisodiy masalalar negizida ma’lumotlarni to‘g‘ri to‘play olish va ulardan dastlabki xulosalarni chiqara olish yotadi.

Ushbu laboratoriya ishida talabalarga mustaqil ravishda iqtisodiy ma’lumotlar to‘plash yoki ularni ishonchli manbalardan (manbalari ko‘rsatilgan holda) olish vazifasi qo‘yiladi. So‘ngra bu ma’lumotlarni boshlang‘ich tahlili o‘tkasiladi.
Bir jinsli elementlar jamlanmasida ushbu elementlar xususiyatlarini xarakterlovchi biror alomatni o‘rganish talab etilgan bo‘lsin. Ko‘p hollarda barcha elementlarni alohida o‘rganish imkoniyati bo‘lmaydi (elementlar soni juda ko‘p bo‘lishi mumkin, elementni o‘rganish ko‘p sarf harajat talab etishi mumkin, tekshirilish jarayonida ushbu element yoq qilinishi mumkin va hokazo). Bu hollarda ushbu elementlar jamlanmasidan biror qismi ajratib olinadi va bu ajratilgan to‘plam bo‘yicha butun jamlanma xususiyatlari haqida hulosalar qilinadi.
Statistik analiz qilish uchun tasodifiy tanlab olingan to‘plam tanlanma to‘plam deyiladi.
Tanlanma qaysi to‘plamdan olingan bo‘lsa, bu to‘plam bosh to‘plam deyiladi.
Bosh to‘plam yoki tanlanma to‘plamning hajmi deb, bu to‘plamdagi obyektlar soniga aytiladi. Odatda bosh to‘plam hajmini N, tanlanma to‘plam hajmini n bilan belgilanadi.
Agar tanlanma to‘plam bosh to‘plamni deyarli barcha xususiyatlarini o‘zida saqlasa, u holda bunday tanlanma reprezentativ (vakolatli) tanlanma deyiladi. Agar tanlanma to‘plam reprezentativligini saqlamasa, u holda tanlanma to‘plam ustida chiqarilgan xulosani bosh to‘plamga tadbiq qilish noto‘g‘ri xulosaga olib kelishi mumkin.
Biror ishonchli manbalardan
(1.1)
natijalar olingan bo‘lsin, u holda biz tanlanma to‘plamga ega bo‘lamiz.
Agar tanlanma to‘plam qiymatlar bo‘yicha o‘sish (yoki kamayish) tartibida
(yoki )
kabi joylashtirilsa,

variatsion qator deyiladi.
(1.1) tanlanma to‘plamdagi larvariantalar deyiladi.
Agar tanlanmada varianta marta, varianta marta, ..., varianta marta (bu yerda ) kuzatilgan bo‘lsa, u holda

sonlar chastotalar,

sonlar esa nisbiy chastotalar deyiladi. Ravshanki,

bo‘ladi.
Tanlanmaning statistik yoki empirik taqsimoti deb variantalar va ularga mos chastotalar yoki nisbiy chastotalardan iborat ushbu jadvalga aytiladi:
yoki .
1-misol. Tanlanma chastotlarining empirik taqsimoti berilgan:

Nisbiy chastotalarni toping.
Yechish.
.

Shu bilan birga0,1+0,2+0,3+0,4=1.
Ta’rif. Tanlanmaning empirik taqsimot funksiyasi deb x ning har bir qiymati uchun quyidagicha aniqlangan funksiyaga aytiladi:
,
bunda: – qiymatdan kichik bo‘lgan variantalar soni; – tanlanmaning hajmi.