|
SharqiyPomirmezoliti.Bu mezolitdavriyodgorliklariMarkansuvmadaniyati (AlichurvaOshxonamakoni) vaIssiqmadaniyatiyokiissiq (Issiqg‘or-makoni) majmuasidaniborat. Pomirtog‘iningdengizsathidan 4000-5000 m. balandlikhududidajoylashganushbuyodgorliklar mil. avv. VII mingyillikgaoid.
Oshxonamakonidanmezolitdavrgaoiduchtamadaniyqatlamaniqlangan. Ulardanharxilo‘lchamli tosh qurollaritopilgan. Ularningdag‘alvanozikyasalganturlariajralibturadi. Makondasilliqtoshlardanqurilganikkitao‘choqningizivaularningatrofidaodamlaryashashiuchunmo‘ljallangantekisjoyningo‘rniochilgan. Bu joy chaylashaklidagiyengilboshpananingo‘rnibo‘lsakerak. Makonmarkansuvlikibtidoiyovchilarningovmavsumidama'lummuddatyashashganmanzilibo‘lgan. Sayyorovchilaryovvoyihayvonlarniovlashbilanbirgatog‘dao‘sadigandaraxtmevalarini ham terganbo‘lishlarimumkin.
Markansuvmadaniyatiningkelibchiqishildizianiqlanmagan, tadqiqotchilarningtaxminigako‘raPomirtog‘idantashqaridashakllangan. Makonlardantopibo‘rganilgan tosh qurollariningishlanishusuligako‘ramahalliyhududbilanbog‘laydi.
15-variant
O‘rtaOsiyoningmezolitdavritasviriysan'atiahamiyatiniyoritibbering?
Neolitdavriqandayxususiyatlargaega?
So‘g‘dningbronzadavrimadaniyatlarinitavsiflang?
1 savolga javob
Mezolit davri tasviriy san'ati.Mezolit davri tasviriy san'at namunalari yevrosiyoning barcha hududi, xususan, Priney yarim oroli, Shimoliy Afrika (Saxara), Rossiya, O‘rta Osiyo, Hindiston va boshqa joylardan topib o‘rganilgan. Tasvirlar asosan qoyalarning shifti va yon devorlariga mineral bo‘yoqlarda chizilgan. Mezolit davri qoya tosh tasvirlari so‘nggi paleolit davri namunasidan mazmun-mohiyati jihatdan farq qiladi. Bu davrning tasvirlarida qurollangan ovchilarning yovvoyi hayvonlariga uyutirayotgan ov manzarasi aks etgan. Paleolit davri tasvirlarida odamlarning shakli juda kam uchragan bo‘lsa, mezolit davrida ularning soni ancha ko‘payadi. Odamlar tasviri nayza va kamon bilan qurollangan ovchilarning aksidan iborat.
O‘zbekisiton, Qozog‘iston va Tojikiston hududida ham mezolit davriga oid kam sonli qoya tosh tasvirlari saqlangan. Zarautkamar (Surxondaryo), Siypantosh (Qashqadaryo) va Shaxta (Sharqiy Pomir) yodgorliklarida mezolit davri tasviriy san'atining ajoyib namunalari saqlanib qolgan.
Zarautkamar yodgorligi Surxondaryo viloyati Sherobod shahridan 30 km. shimoliy-sharqdaKo‘hitang tog‘ining janubi-sharqiy yonbag‘rida Zarautsoy bo‘yida joylashgan. Kamarda madaniy qatlam uchramaydi. Tasviriy san'at namunalari qoyaning shifti va yon devorlariga qizil bo‘yoqda chizilgan.
Tasvirlar ov manzarasi aks ettirilgan uchta lavhadan iborat. Birinchi lavhada ovchilarning yovvoyi buqalarga xalqa bo‘lib uyushtirayotgan hujumi va hayvondan ikkitasining qochishga urinayotgan holati tasvirlangan. Ikkinchi lavhada jarohatlangan jayronning ovchilardan qochishga harakat qilayotgan tasviri aks ettirilgan.Uchinchi lavhada yovvoyi echkilarni ov qilish manzarasi chizilgan.Ovchilarning ayrimlari boshiga niqob kiyib olgan, boshqalari esa sxematik shaklida chizilgan.
Zarautkamar tasvirlarda mezolit davri jamoasining xo‘jalik faoliyati aks ettirilgan bo‘lib, ular orqali musavvir ibtidoiy jamoa a'zolarining ov oldidan amalga oshirgan rasm-rusmlarini, ya'ni ov kultini aks ettirishga harakat qilgan. Tasvirlar orqali mezolit davri jamoasining xo‘jalik faoliyatini kuzatish bilan birgalikda, ularning e'tiqod tushunchalari to‘g‘risida tasavvur hosil qilish mumkin.
Qashqadaryo vohasidagi Siypontosh tasvirlari koinot va astronomik belgilardan iborat. Kamarning shiftida qizil rang bo‘yoqda chizilgan belgilar oy kunlarining hisobi va yulduzlar belgisi bo‘lishi mumkin.
Tojikiston Respublikasi Pomir tog‘i hududi joylashgan Shaxta g‘orida baland tog‘ tizmasida yashaydigan yirtqich hayvonlar, xususan, ayiq tasviri chizilgan. Makonning madaniy qatlamidan topilgan moddiy ashyolar mezolit davriga oid.
Umuman mezolit davri qoyatosh tasvirlarida hayvonot dunyosi va xo‘jalik xususiyati aks etib, ularda o‘z davrining sodda dunyoqarash tushunchalari va diniy-dunyoviy mafkurasi yashiringan.
Mezolit davrida sodir bo‘lgan iqlim o‘zgarishlari kishilik jamiyati xo‘jalik va moddiy madaniyatiga jiddiy ta'sir qilib, muhim ijobiy yutuqlarga erishisha sabab bo‘ladi. Natijada kishilik jamiyati ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqiyotida burilish davrini boshlab beradi.
2 savolga javob
Do'stlaringiz bilan baham: |
