1. Kumushning fizik kimyoviy xossalari

Kumush (Lasherik koni )koni

KUMUSH-POLİMETAL TURI

LASHKEREK KONI
Lashkerek koni va shu nomdagi ruda koni Toshkent viloyatining Ohangaron tumani hududida, Kuramin tizmasining shimoliy yon bagʻirining suv havzasi qismida, Lashkerek va Loyak daryolari qoʻshilishida joylashgan. Angren daryosining chap irmoqlari. Ruda konining relyefi baland togʻli, keskin kesilgan, nisbiy balandliklari 200-500 m.Konning mutlaq balandliklari 2500-2700 m.
Kon Angren shahridan 20-25 km uzoqlikda joylashgan boʻlib, u bilan yozda foydalanishga yaroqli tuproq yoʻllar bogʻlangan. Ko‘chbuloq koni kondan 12-15 km uzoqlikda joylashgan bo‘lib, unga tuproq yo‘l olib boradi.
Polimetallar uchun kon maydonining istiqbollari birinchi marta 1927 yilda A.P. Kirikov, Lashkerek daryosining o'rta oqimida qo'rg'oshin, mis, rux va kumush yuqori bo'lgan qadimgi shlaklarni topdi. 1933 yilda F.I. Wolfson, uning yuqori oqimida qadimiy ishlarning izlarini kuzatib, Lashkerek sanoat koni sifatida topilgan va baholangan. 1945-1947 yillarda. G.S. Sarkisov va A.I. Popovning so'zlariga ko'ra, kon hududida qidiruv ishlari natijasida qo'rg'oshin va ruxning bir qator yangi ko'rinishlari topildi. Keyinchalik, (V.M.Shurygin, G.S.Sarkisov, S.S.Zverev va boshqalar tomonidan) Lashkerek konida qidiruv ishlari natijasida sanoat ruda tanalari aniqlandi, ularning zahiralari (C1, C2 toifalari boʻyicha), rudalarning mineralogiyasi va texnologik xossalari hisoblandi. 1956 yildagi noqulay iqtisodiy sharoitlar tufayli konni keyingi qidiruv ishlari toʻxtatildi, garchi adit yuzalarida boy polimetall rudalari topilgan.
1959 yilda G.A. Konda o'tkazilgan ishlarning Osipovaya qismi kumush uchun qayta sinovdan o'tkazildi. Keyingi yillarda kondagi ishlar asosan mavzuiy va eksperimental-uslubiy xarakterga ega boʻldi (I.L.Yaitskiy, D.T.Xan, A.E.Antonov, V.M.Tkachev, T.R.Xalmuhamedov va boshqalar). Natijada konda va uning hududida geologiya-qidiruv ishlarini qaytadan boshlash maqsadga muvofiqligi to‘g‘risida xulosa chiqarildi. 1978 yil boshidan 1983 yilgacha konning chuqur gorizontlarida va Pistali, Sharchakmak, Beshsandiq va Vkraplennik rudalari paydo boʻlishida qidiruv va baholash ishlari, shuningdek, ruda konining shimoliy-sharqiy yon bagʻrida batafsil qidiruv ishlari olib borildi. Markaziy hududda va Lashkerek konining shimoliy-sharqiy qanotida olib borilgan ishlar natijasida rudalar va metallarning C2 toifadagi zahiralari va bashoratli resurslari quyidagi tarkibda hisoblab chiqildi: Ag - 138,4 g/t, Pb - 2,14%, Zn. - 0,55%, Cu - 0,45%, Mo - 0,01%.
1991 yildan 1995 yilgacha ruda konida Lashkerek konining Markaziy uchastkasida dastlabki qidiruv ishlari va Pistali rudasi yoritilishida qidiruv-baholash ishlari olib borildi. Buyurtmachining yo‘qligi va kattaroq kumush koni – Oqtepeni o‘rganish uchun mablag‘lar yo‘naltirilgani bois ish tugallanmagan.
Lashkerek ruda koni Oqshuron kalderasining shimoliy qismi bilan chegaralangan boʻlib, Oyasoy majmuasi riolitlari va ularni yirtib tashlaydigan Babayob majmuasining subvulkanik ishqorli tuzilmalari bilan toʻldirilgan. Kaldera qatlami Nadak kompleksining andezidatsitik tuzilmalaridan va ko'rinishidan karbonat konlaridan iborat bo'lib, ularning dumaloq (erigan?) bloklari riolitik ketma-ketlikning pastki qismida joylashgan. Nadak majmuasi konlari Lashkerek vulkanogen choʻkma chuqurchasini tashkil qiladi va Koʻchbuloq va Qayrogʻoch konlarining oltin minerallashuvini, shuningdek, bir qator rudali hodisalarni nazorat qiladi. Ruda konining kumush asosli metall ko'rinishlarining fazoviy holati bu erda o'tkazuvchanlikni oshiradigan yashirin submeridional zona mavjudligini ko'rsatadi (Lashkerek-Gudasskoy, Antonovdan keyin, 1983). Uning ichida Lashkerek koni, shuningdek, Beshsandiq, Pistali, Vkraprennik, Parak, Djolbars va Sharchakmak rudalari uchraydi (4.50-rasm).
Ruda konining kumush-asosli metall minerallashuvi asosan kaldera riolitlarida va kamroq darajada Nadak majmuasi vulkaniklarida lokalizatsiya qilingan. C3-P1 granodiorit porfirlarida Sharchakmak rudasi hodisasining faqat sharqiy qanoti uchraydi. Ruda konining shimoli-g'arbiy qismidagi Oyasay majmuasining cho'kindi-vulkanogen tuzilmalari (Tkachev, 1958 va Antonov, 1983 bo'yicha) Nadak kompleksining ekstruziv andezidatlariga tayanadi va qalinligi 150 m gacha bo'lgan qo'pol tarang konglomeratlar bilan ifodalanadi. sill ularning yuqori qismida joylashgan.riyolitlar. Konglomeratlar 250–450 m qalinlikdagi riyolit va riodasit tarkibli tuflar bilan qoplangan, kesimning yuqori qismida aglomerat ksenotuflar va breksiyali lavalar joylashgan. Bu piroklastik ketma-ketlikda konning asosiy ruda tanalari mavjud. V.A.ning so'zlariga ko'ra. Arapov va boshqalar, breccia aglomerat riyolitlari ikki turdagi jismlar bilan ifodalangan katta ekstruziv gumbazni tashkil qiladi: tekis va portlash. A.E. Antonovning fikricha, konning kumush-polimetalik jismlarini joylashtirish sinchkovlik bilan ekstruziya kanali bilan boshqariladi.
Ruda konlari hududida diabaz porfiritlari va felsit porfirlarining dayklari juda keng tarqalgan. Odatda ular to'plamlarda to'planadi. Ularning eng ko'p soni yarim doira shaklidagi Jerlovi yorig'ining sharqiy davomida, kaldera ramkasida joylashgan Sharchakmak rudasi konida qayd etilgan. Dike to'plamlari ko'pincha NE-trend yoriqlar bilan bog'liq. Ularning tushishi odatda janubi-sharqda, ya'ni. kalderaning markaziga qarab.
Guruch. 4.50. Lashkerek ruda koni. Geologik tuzilish diagrammasi. 1 – Oyasay majmuasi (P1): qopqoq, ventilyatsiya va subvulkanik fasiyalarning riyolitlari; 2 – Akcha va Nadak komplekslari (S2-S2-3): dasitlar, andezitlar; 3 – Kuunda kompleksi (S3-R1): porfirit granitoidlar; 4 - karbonat konlari (D3-C1); (5) felsit va kvarts porfiridan (P1) to'plangan dambalar; (6) diabaz porfirit diklari (R2 ?); 7 - nosozliklar: 1 - Jerloviy, 2 - Beshsandik, 3 - Lashkerek, 4 - Janubiy, 5 - Pangaz; 8 - minerallashgan zonalar; 9 - kumush-asos metallar uchraydi: 1 - Sharchakmak, 2 - Janubiy zona, 3 - Beshsandiq, 4 - Pistali, 5 - Fenokrist, 6 - Yangi zona, 7 - Yuqori Parak, 8 - Rudalar paydo bo'lishi, 9 - Lashkerek (Markaziy) , 10 - Tezkul.

Ruda konidagi asosiy yoriqlar shimoli-gʻarbdan Oqshuran kalderasini cheklab turuvchi Nadak, Jerloviy va Beshsandiq yarim doira yoriqlaridir. Shimoli-sharqiy zarbaning yirik Lashkerek chiziqli yorig'i ruda konini ikkita tektonik blokga ajratadi. Ruda konining minerallashgan zonalari kichikroq yoriqlarda lokalizatsiya qilingan. Yarim doiraviy yoriqlar vertikal siljish amplitudalari 300 dan 950 m gacha bo'lgan normal yoriqlardir.Lashkerek yorig'i chap tomondagi teskari sirpanish bo'lib, gorizontal siljish amplitudasi 700 m, vertikal siljishi esa 500 m ga teng. janubiy, tik.

Lashkerek yorigʻining shimoliy blokida Jerlovoy va Beshsandiq yoriqlarining patli yoriqlari bilan bogʻlangan ruda zonalari, janubda Nadak yorigʻiga subparallel boʻlgan va Lashkerekga keskin burchak ostida tutashgan Lashkerek-Tezkoʻl ruda zonalari joylashgan. ayb. Janubdan Lashkerek-Tezkoʻl zonasi janubiy yoriq bilan chegaralanib, ruda konining sharqiy yon bagʻrida oʻtkir burchak ostida Lashkerek yorigʻiga yaqinlashadi.
Lashkerek-Tezko'l zonasining ruda kontsentratsiyasi cho'zilgan tektonik yoriqlar eshelonsimon chap qirrali tizimda lokalizatsiya qilingan. Ularning har birining uzunligi 1,2-1,5 km, ochilishining kengligi bir necha o'n metrgacha. Bloklarning sezilarli chipping harakatlarining belgilari yo'q. Katta rudali yoriqlar ko'p sonli mayda tukli yoriqlar birgalikda murakkab shoxlangan strukturaning sinish zonalarini hosil qiladi.
Lashkerek konida sanoat minerallashuvi taxminan 500 m chuqurlikdagi quduqlar orqali kesiladi.20 dan 320 m gacha chuqurlikda u yer osti kon ishlari va quduqlar tarmog'i bilan o'rganiladi va umuman olganda, ruda zonasini ifodalaydi. Kengligi 150–200 m, uzunligi 2 km dan ortiq. Lashkerek konining ruda zonalari va ular tarkibidagi ruda tanalari shimoliy-sharqiy yoʻnalishga yoʻnalgan boʻlib, asosan shimoli-gʻarbga 70-800 burchak ostida choʻkadi.
Konning ruda zonalari subparallel (bir-biridan 5-20 m masofada) yorilishlar bilan ifodalanadi, ular kvarts-kaltsit-galena tomirlari, ko'plab mayda apofizli cho'ntak va tomirlar, shuningdek, sulfidlarning tarqalishi bilan birga keladi. O'ziga xos ruda ustunlari (Markaziy ustun) hosil bo'ladigan subparallel yoriqlar tutashuvi yaqinida yoriqlar va ruda tanalari soni ortadi. Tektonik yoriqlar boʻylab intensiv ezilish zonalari massiv tomirlarni, murakkab tuzilishdagi kamdan-kam shoxlangan tomirlarni, shuningdek vena, vena yoyilgan va tarqalgan-uyali minerallashuv zonalarini boshqaradi. Minerallanish tabiatda venali va stokworkdir. Sanoat minerallashuvi tik cho'kishning lentikulyar va ustunli tanasi bilan ifodalanadi. Chuqurlik va zarba bo'ylab alohida jismlarning uzunligi 2-3, ba'zan 9-10 m qalinlikda yuzlab metrlarni tashkil qiladi.
Lashkerek konining o'zi uch qismga (Shimoliy-Sharqiy, Markaziy va Janubi-G'arbiy) va shimoli-g'arbiy va shimoli-sharqqa tik cho'milishli shimoli-sharqiy bir qator ruda zonalariga bo'lingan. Eng koʻp oʻrganilgan va qiziq joy kon zahiralarining 80%i toʻplangan Markaziy hududdir. Bu uchastka shim.-sharqiy yoʻnalishli ruda zonasi boʻlib, uzunligi 650 m, oʻrtacha qalinligi 25-30 m (boʻshliqlarda 90 m gacha). Uning chegarasida uzunligi 150-180 m, 260 m chuqurlikda kuzatilgan ruda ustuni va oʻtkir siqilish va shishlar bilan bir-biri bilan boʻgʻimlanib, shoxlanib, boʻgʻimlanib harakatlanuvchi lentikulyar va tomirli ruda jismlari bor. Ularning qalinligi 7-8 m, uzunligi 150-200 m, kamdan-kam hollarda 300 m.Jismlarning tarkibi kvarts-sulfid va kvarts-karbonat-sulfiddir. O'rtacha miqdori: qo'rg'oshin - 1,8-1,9%, sink - 0,2-0,33%. Ularning atrofida tarqalgan va tomirlar orqali tarqalgan balansdan tashqari rudalar keng rivojlangan. Vena (sanoat) rudalarining balansdan tashqariga nisbati 1:3 ni tashkil qiladi. Shimoli-sharqiy qismi uzunligi taxminan 2000 m va qalinligi 3 dan 30 m gacha bo'lgan oltita minerallashgan zonalar bilan ifodalanadi.
Ruda jismlari massiv, stokverk-tarqalgan va tarqalgan rudalardan iborat. Massiv rudalar Markaziy hududning barcha gorizontlarida va kamroq darajada Shimoliy-Sharqiy va Janubi-Gʻarbiy hududlarda keng tarqalgan. Morfologik jihatdan ruda jismlari o'zgaruvchan qalinlikdagi (5 dan 50 m gacha) yoriqlar bo'shliqlarida hosil bo'lgan tomirlar bilan ifodalanadi, shuning uchun ular ko'pincha lentikulyar shaklga ega. Rudalar mayda, oʻrta, yirik donali; 0,3-3 sm qalinlikdagi kvarts-karbonat-sulfid tomirlar tarmog'i bilan ifodalanadi.Stokvork-tarqalgan rudalar keng tarqalmagan. Ular massiv ruda tomirlari bilan chegaradosh (Markaziy hudud), kamdan-kam hollarda alohida linzalarni hosil qiladi. Keng tarqalgan rudalar, odatda, massiv va stokvor rudalar bilan chegaradosh, kamroq esa rudali zonalarni boshqaradi. Tarqalgan ruda zonalarining qalinligi 1,5-15,0 m.Konning rudalari murakkab. Ularda asosiy sanoat qiymati kumush va qo'rg'oshin, kamroq - sink, mis, kadmiy, indiy.
Ruda konining riolitik kaldera ichidagi joylashuvi va uning andezidat ramkasi asosiy jinslarning metasomatizmiga, ayniqsa ularning sinvolkanik rudadan oldingi qismida ta'sir ko'rsatdi (Zavyalov, 1988). Sinvolkanik metasomatitlarga Beshsandiq rudasi joylashgan hududdagi ikkilamchi kvartsitlarga oʻxshash togʻ jinslarining propilitlari va seritsit fatsiyalari kiradi.
O'rta-yuqori karbonat davrining andezidatsitik qatorining vulkanogen jismlarining to'planishi va o'zgarishi bilan bog'liq bo'lgan dastlabki propilitlar ularning epidot va xlorit-karbonat fatsiyalari bilan ifodalanadi. Epidot propilitlari asosan subvulkanik chuqurlik fasiyalari tanasi bo'ylab rivojlangan. Xlorit-karbonatli metasomatitlar, asosan, vulkanik jinslarning qoplagan fasiyalari ustida rivojlanadi.
Metasomatizmning navbatdagi bosqichi diklar va kichik granitoid porfir tanachalari C3-P1 (Sharchakmak rudasi paydo bo'lgan hudud va boshqalar) kirib kelishi bilan bog'liq. Bu metasomatitlar 50-75% gacha yangi hosil bo'lgan minerallarni o'z ichiga oladi, ular orasida epidot, xlorit, albit, ko'pincha seritsit, karbonat va juda kamdan-kam hollarda kvarts mavjud.
Sharchakmak rudalari paydo boʻlgan hududning dagʻal kamarining epidotli jinslari vulqon jinslarining riolitlar ketma-ketligi va ularning yirtiluvchi analoglari shakllanishi bilan bogʻliq. Epidot bilan birga kvarts, xlorit, kamroq seritsit va kaltsit qayd etilgan. Oqshuran kalderasining riyolitlari tarkibida karbonat-xlorit va seritsit-albit fatsi propilitlari va kvars-seritsit metasomatitlari mavjud.
Seritsit-albit metasomatitlari ("oq rangli" a'zo) yangi hosil bo'lgan minerallarning 55-90% ni o'z ichiga oladi. Ular seritsit, kaltsit va albit bilan ifodalanadi, ba'zan kvarts va fuchsit mavjud. Bu jinslar riolitik ketma-ketlikning pastki qismida vulkanomik qumtoshlar a'zosi ostida joylashgan.
Metasomatitlarning seritsit fasiyalari felsimon diklar bo'ylab rivojlanadi va ulardan tashqariga chiqmaydi. Ular Beshsandiq va Sharchakmak rudalari uchraydigan hududlarda ma'lum. Bu epitoshlar silit-albit navlari bilan siljish bo'ylab o'zgaruvchan lentikulyar jismlar bilan ifodalanadi.
Roʻyxatda keltirilgan sinvolkan epitogʻ jinslari kumush-polimetall rudasi hosil boʻlish jarayonlarining rivojlanishiga zamin boʻlgan. Minerallanish hamma joyda zonal tuzilishga ega bo'lgan berezitlar bilan birga keladi. Sulfidli yadro karbonat yoki kvarts-karbonat tanalari metasomatitlarning ichki zonasiga bevosita ulashgan. U karbonat (oligonit)-kvars-seritsitli agregat bo'lib, tarqalgan va tomirli ruda mineralizatsiyasiga ega. Zonaning qalinligi dalada 1 m dan 70 m gacha oʻzgarib turadi, choʻkish boʻylab choʻzilishlar kuzatilmagan. Zonada seritsit (40-60%), kvarts (15-40%), oligonit (6-25%), ba'zan esa muskovit (1-2%) mavjud.
Qalinligi 20-100 m gacha bo'lgan tashqi zona asta-sekin propilitlar bilan almashtiriladi. Tog' jinslarining o'zgarishi darajasi zonaning chetiga qarab 80-90% dan 50-70% gacha kamayadi. Yangi hosil boʻlgan minerallar seritsit (15-25%), albit (5-20%), kaltsit (10-20%), xlorit (1-15%) va kvarts (2-6%) bilan ifodalanadi. Andezidat vulkaniklarida berezitlar ichki zonasining qalinligi odatda 1–5 sm, kamdan-kam hollarda 1 m ga etadi.Tashqi zonada xlorit miqdori keskin ortadi (20–40% gacha).
Ta'riflangan rudaga yaqin metasomatitlar tog' jinslarini kislota bilan yuvish jarayonining dastlabki bosqichini aks ettiradi. Eritmalarni neytrallashda rudani cho'ktirish jarayonida namoyon bo'ladigan cho'kish bosqichida quyuq yashil, deyarli qora xlorit (bertierin) hosil bo'ladi, u ingichka, shoxlangan, tez chiqib ketadigan tomirlar, uya va qo'shimchalar va karbonat shaklida ajralib chiqadi. tomirlar. Minerallanish sulfidlarning to'planishiga qarab o'tadi va ba'zi joylarda tog' jinslarining 20% ​​gacha bo'lgan qismini egallaydi.
Lashkerek konining rudalari va ularga hamroh boʻlgan rudalarning asosiy foydali qazilmalari pirit, galen, xalkopirit, sfalerit, bornit, mahalliy kumush, faxlordir. Keyingi yillarda kon rudalarida (Kovalenker, Xaynke, Rusinov va boshq., 1985, 1987) tarkibida oltin (elektr), kumush (pirtsit-polibazit qator minerallari, makinstriit, bornit), vismut (mahalliy vismut) bo‘lgan minerallar mavjud. , aikinit, emplektit, vismut o'z ichiga olgan fahlore), qalay (mavsonit), molibden (fenolit - Mo, Fe, Pb, Sb tarkibidagi molibdenitga o'xshash faza). Minerallashgan zonalarning tomir minerallari asosan kvarts va karbonatlar (kaltsit, oligonit, manga-kaltsit) bilan ifodalanadi.
Kondagi foydali qazilmalarning hosil bo'lish jarayoni bosqichli xususiyatga ega edi. Rudadan oldingi bosqichga o'zgargan jinslar zonalarini tashkil etuvchi kvarts-seritsit-karbonat-pirit mineral birlashmasi bilan ifodalangan rudaga yaqin berezitlar kiradi. Ruda bosqichida bir qancha paragenetik mineral assotsiatsiyalar yotqizilgan, ular konning sanoat qiymatini belgilaydi. Ruda hosil bo'lish jarayoni kvars-pirit assotsiatsiyasining xalkopirit va kamroq darajada galen va sfalerit bilan ajralib turishi bilan ajralib turardi. Uyushma mahsulotlari hamma joyda topiladi, lekin kichik hajmda. Uning o'rnini sfalerit-galena assotsiatsiyasi egallaydi, u shuningdek, xalkopirit, faxlor va kamdan-kam hollarda mahalliy kumushni o'z ichiga oladi. Ushbu assotsiatsiyaning asosiy tomir minerallari karbonatlardir, kvarts kamroq tarqalgan. Minerallar birlashmasining keng rivojlanishi qo'rg'oshin va rux konining unumdorligini belgilab berdi.

Kumush ishlab chiqarishni taqsimoti