1. Котлован таги бўртиши ва чўкиш воронкаси ўлчамларини аниқлаш. Чўкишни қўзатиш белгиларини жойлаштириш. Иншоотлар чўкишини аниқлаш

15-Бино ва иншоотларни эксплуатация қилишда геодеик ишлар.
Режа:
1. Котлован таги бўртиши ва чўкиш воронкаси ўлчамларини аниқлаш.
2. Чўкишни қўзатиш белгиларини жойлаштириш.
3. Иншоотлар чўкишини аниқлаш.
Таянч иборалар:
Котлован таги бўртишини ўрганиш, чўкиш воронкаси ўлчамини аниқлаш, тик деформацияларни ўлчаш усуллари, белгиларни жойлаштириш лойиҳаси, чўкиш маркалари турлари, бошлангич нивелирлаш асоси, реперлар турлари, геометрик нивелирлаш усули.

1. 
   Режа: Котлован таги бўртиши ва чўкиш воронкаси ўлчамларини аниқлаш.
   

Котлован таги бўртишини ўрганиш. Пойдевор силжишини қўзатиш, қурилиш котлованидан табиий босим (тупроқ қатлами) олиб ташлангандан кейин, унинг таг қисми бўртишини ўрганишдан бошланади. Чуқур котлованлар қазилганда тоғ-жинсларига бўлган табиий босим ўзгаради ва бунинг натижасида котлован таг қисмида кўтарилиш қўзатилади.
Котлован таги бўртишини қўзатишдан мақсад турли хил нуқталардаги кўтарилишни таърифловчи маълумотлар йиғишдир. Бу маълумотлар пойдеворнинг кейинги чўкиши ҳақида кенгроқ ўрганишга имкон беради. Катта гидротехник иншоотлар қурилишида 20-50 м чуқурликда котлованлар қазилади. Бундай котлованлар таг қисмининг бўртиш қиймати бир неча сантиметрдан 20-30 см гача бориши мумкин.
Қурилиш майдонидаги котлованларнинг кўтарилиш қийматини ўлчаш учун аввалдан белгиланган жойда қудуқ қазилади ва унга махсус конструкциядаги марка ўрнатилади. Қудуқ чуқурлиги қуйидагича ҳисобланади.

Бу ерда -қудуқнинг устки қисми отметкаси;
-катлован тагининг отметкаси.
Қўзатиш маркаси қудуқ орқали тушурилгандан кейин инвар рулетка ёрдамида яқинроқ жойлашган репер отметкаси унга узатилади. Нисбий баландликни узатиш аниқлиги барча тузатмаларни киритгандан кейин 1 мм ўрта квадратик хатолик билан ҳарактерланади.
Қудуқлар геодезик асос пунктлари билан геодезик боғланади ва координаталари аниқланади.
Котлованни қазишда олдинги ва кейинги ҳолатларда марканинг аниқланган координаталари фарқи бўртиш қийматини кўрсатади. Кўтарилиш котлованнинг марказида каттароқ бўлиб, унинг чекка қисмларида кичикроқ бўлади.