1. Ko‘plab davlatlarda huquqiy tadqiqot uchun o‘rnatilgan mustaqil qoidalardan kelib chiqqan holda, zamonaviy yondashuv asosida huquqiy tadqiqot olib borishning xususiyatlarini sanab bering

Huquqiy tadqiqot - yuridik qarorlar qabul qilish uchun zarur bo`lgan axborotni aniqlash va izlash jarayoni bilan bog’liq tadqiqoqtning shaklidir. Keng ma’noda yuridik tadqiqotlar muammoning faktlarini tahlil qilish bilan boshlanib, tekshirish natijalarini qo`llash bilan yakunlanadigan harakat ketma-ketligini o`z ichiga oladi. Shuningdek, huquqiy tadqiqot – huquqning ma’lum bir sohasi haqida aniq va to‘liq bilimga ega bo‘lish maqsadida tizimli ravishda amalga oshiriladigan tadqiqotning bir turidir.
Huquqiy tadqiqotlar jarayoni har bir mamlakatnining huquqi va huquqiy tizimga bog`liqdir. Biroq huquqiy tadqiq odatda barcha huquq sohalarida umumiy bo’lgan quyidagi vazifalarni o`z ichiga oladi:
1. Muayyan yurisdiktsiyadagi asosiy huquq manbalari yoki boshlang`ich manbalarni qidirish (normativ-huquqiy hujjatlar).
2. Huquqiy masala yuzasidan ma’lumot olish uchun ikkinchi darajali manbalarni qidirish (masalan, yuridik sharhlar, huquqiy lug`atlar, yuridik adabiyotlar).
3. To’plangan manbalarni tekshiruvchi yoki tasdiqlovchi ma’lumot huquqiy bo’lmagan manbalarni qidirish (statistik ma’lumotlar, amaliyot materiallari).
Huquqiy tadqiqot huquq sohasiga aloqador bo’lgan har qanday shaxs, shu jumladan yuristlar, amaliyotchilar, olimlar va talabalar tomonidan olib boriladi. Huquqiy tadqiqot bu akademik faoliyatning bir turi bo’lib tadqiqot muammolarni aniqlash va qayta aniqlash, gipotezani yoki taklif qilingan yechimlarni shakllantirish, ma’lumotlarni to`plash, tashkil qilish va baholash; xulosalarni umumlashtirgan holda ma’lumotlarni gipotezaga muvofiqligini tekshirib chiqishdir. Shunday qilib huquqiy tadqiqotning asosiy maqsadi mavjud muammoni hal qilishning obyektiv va tizimli usullarini qo’llash orqali yakuniy yechimga kelishdir.
Huquqiy tadqiqot olib borishda yondashuvlarni aniqlash va qo‘llaniladigan metodlarni ajratib olish maqsadga muvofiqdir. Ilmiy tadqiqot qay sohaga o‘tkazilayotganligiga qarab turli yondashuvlarga ega bo‘lishi mumkin. Aniq fanlar doirasida amalga oshiriladigan ilmiy tadqiqotlar, ijtimoiy-gumanitar fanlar doirasida amalga oshiriladigan tadqiqotlarga qaraganda aniq faktlarga va isbotlangan manbalarga tayanadi. Ta’kidlash joizki, huquqiy sohalarni tadqiq qilish huquqiy tadqiqotning vujudga kelishiga sabab bo‘lgan.
Huquqiy tadqiqotlarning bir necha turlari mavjud. Har bir tadqiqot turi o‘zining maqsadi va vazifalari bilan farqlanadi. Amalga oshirilayotgan tadqiqotning turi va tadqiq qilinayotgan sohaga qarab tadqiqot ishida qo‘llaniladigan metodlar ham farqlanadi.
Aytib o‘tish kerakki, ilm bilan shug‘ullanuvchi olim biror bir huquqiy tadqiqotni amalga oshirayotganida quyidagi yo‘nalishlardan birini tanlaydilar:
1. Ma’lum bir huquq sohasini yoki huquqiy doktrinani vujudga kelishi va tarixiy rivojlanish bosqichlarini yoritib berish maqsadida tadqiqot olib boradi.
2. Huquqiy tadqiqotlar, prinsiplar yoki konsepsiyalarni tahlil qilish orqali ularning amaldagi qonun hujjatlaridagi ifodasini o‘rganishga qaratilgan tadqiqot olib boradi.
3. Qonun hujjatlariga oxirgi kiritilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalarni tahlil qilish orqali, ularning ilgarigi qonun hujjatlaridan farqini hamda qaysi muammoni yechimini topishga qaratilganligini va kelgusida qanday qo‘llanilishi mumkin ekanligini yoritish maqsadida ilmiy ish yozadi.
4. “Men nimaga ishonaman” shiori ostida qaysi huquqiy hujjat yoki huquqiy soha yetarli darajada ishlamayotganligi, qaysi qonun hujjati amaldagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga sololmayatganligi haqidagi fikrlarini tanqidiy bayon etadi.
5. Huquq va dunyoning o‘zaro bog‘liqliligini ilmiy-ijtimoiy jihatdan yoritib beradi.
Yuqoridagi tadqiqot olib borishning maqsadlaridan kelib chiqib huquqiy tadqiqotlarni ma’lum bir turlarga ajratish mumkin. Bunda asosiy e’tibor zamonaviy huquqiy tadqiqot olib borish turlariga qaratiladi.
Huquqiy tadqiqotlarni quydagicha turga ajratish mumkin: doktrinal va nodoktrinal. Doktrinal huquqiy tadqiqot – bu huquqiy qoidalar, prinsiplar, konsepsiya va doktrinalarni o‘rganadigan tadqiqot turi. Unda qonun hujjatlari tahlil qilish natijasida huquqiy doktrinalar tadqiq qilinadi, yangi g‘oyalar va nazariyalar ilgari suriladi. Bunda yangi qonunlar qabul qilish zaruriyati isbotlanadi. Doktrinal tadqiqot huquqni tadqiq qilishdir. Nodoktrinal huquqiy tadqiqot esa Insonlar huquqqa va huquq insonlarga qanday ta’sir o‘tkazishini o‘rganadi. Bu tadqiqot qonun hujjatlarini amalda qo‘llashning ijobiy va salbiy xususiyatlarini tadqiq qiladi. Nodoktrinal tadqiqotda nazariyalar amaliyotda qanday qo‘llanilishi tekshiriladi. Nodoktrinal tadqiqot huquq haqida tadqiq qilishdir. Shuningdek doktrinal huquqiy tadqiqotlar “qog‘ozdagi huquq”ni tahlil qilish maqsadida o‘tkaziladigan bo‘lsa, nodoktrinal huquqiy tadqiqotlar esa “amaliyotdagi huquq”ni o‘rganadi. Har ikki tadqiqot turida o‘rganiladigan manbalar ham o‘zaro farqlanadi. Doktrinal huquqiy tadqiqotda moddiy huquq normalari, doktrinalar, konsepsiyalar yoki sud qarorlari (sud pretsedentini o‘rganuvchi davlatlarda) olimning kutubxonasidagi eng kerakli manbalar hisoblansa, nodoktrinal huquqiy tadqiqotni amalga oshiruvchi olimlar uchun esa huquqni ijtimoiy hayotda to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘llashda namoyon bo‘luvchi qonun va boshqa qonun hujjatlarini tahlil qilish muhim ahamiyatga egadir.
Huquqiy tadqiqot olib borishning o’ziga xos xususiyatlari shundaki, huquqni tadqiq qilishning mohiyati uning turlari bilan emas balki unda qo‘llanilgan metodlar bilan ajralib turadi. Aynan tadqiqotda qanday metodlardan foydalanganligiga qarab uni qanday turdagi tadqiqot ekanligi aniqlanadi. Huquqiy tadqiqotning yana bir jihati shundaki, huquqiy tadqiqot insonlarning ijtimoiy-siyosiy hayotini tartibga solishga qaratilgan har qanday huquqiy munosabat, huquqiy institut, huquq manbalari va huquq bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy sohani o‘rganish, ulardagi mavjud muammolarni aniqlash, ushbu muammolarga yechim izlashga hamda qonunchilikni takomillashtirish orqali jamiyat hayotini yaxshilashga qaratilgan bo‘ladi. Xulosa o’rnida aytish mumkinki, Yuristning kasb etikasi bo’lajak huquqshunosga kasbiy faoliyatda umumiy va kasbiy axloqiy normalari, printsiplari, o’ziga xos tarixan jamlangan qonun qoidalari va talablariga rioya qilishga o’rgatadi.


2.Dunyo olimlarining o‘zaro muloqotda bo‘lishi va ilmiy ishlar natijalarini keng ommaga yetkazilishi odatda turli nashrlar orqali amalga oshiriladi. SCOPUS va WoS kabi xalqaro ma'lumotlar bazasidagi ilmiy jurnallarga maqolalar tayyorlash va yuborish shartlarini yoritib bering.
Soʻnggi yillarda ilmiy-administrativ amaliyotga alohida olimning va butun ilmiyjamoalarning nashr qilish faolligini tavsiflovchi bibliometrik koʻrsatkichlar uchtaasosiy koʻrsatkichlar boʻyicha amaliyotga keng tadbiq qilinmoqda: WoS CC, ScopusRINS. Ularning ichida ma’lum vaqt oraligʻida ilmiy maqolalar soni haqidama’lumotlar, olimlar va ilmiy jamoalarning Xirsh indeksi, maqolalar chop qilingan nashrlarning impakt-faktorini koʻrish mumkin.¹\
2018-yil 23-mart kuni O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vzirligi hamda Niderlandiyaning «Elsevier» kompaniyasi bilan birgalikda SCOPUS va ScienceDirect хalqaro ilmiy ma’lumotlar bazalari mahsulotlari uchun milliy bitim izmolandi.
Scopus (http://www.scopus.com/) dunyodagi yirik referativ berilganlar bazalaridan birini ifodalaydi. Bazasi 21000 nomdagi ilmiy-texnik va tibbiyot jurnallarini, 5000 ga yaqin xalqaro nashriyotlarni oladi. Har kuni yangilanadigan
Scopus berilganlar bazasi yetakchi ilmiy nashriyotlarning birinchi nashrigacha boʻlgan jurnallarni oʻz ichiga oladi. Scopusning har yili yangilanadigan berilganlar bazasi yetakchi ilmiy nashriyotlar jurnallarining birinchi chiqishi, birinchi tomigacha qamrab olgan. Bu ilmiy nashrlarni izlashda kuchli qoʻllovni ta’minlaydi va mumkin boʻlgan katta hajmdagi maqolalardan barcha topilgan referatlarga murojaatlarni taklif qiladi. Scopus qidiruv tizimi Research Performance Measurement (RPM) – izlanishlar samaradorligini nazorat qilish vositasini taklif qiladi. Bu mualliflar, izlanishlardagi yoʻnalishlar va jurnallarni baholashga yordam beradi.
Bugungi kunda Scopus bazasida nashr qilinadigan maqolalar koʻplabdavlatlarning OTMlarida ilmiy faoliyatni baholashning kriteriyalaridan biri sifatida qabul qilingan. Jumladan, bugungi kunga kelib Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta’limtizimida bu berilganlar bazasiga katta e’tibor qaratilmoqda.
Xalqaro ilmiy hajmga ega boʻlgan Scopus, Web of Science berilganlar bazasida indekslanuvchi jurnal uchun ilmiy maqolani yozishni tushuntirishga harakat qilamiz. Milliy jurnallardagi Sizning maqolangiz va Nature jurnalidagi xorijiy mualliflar jamoasi maqolasi turli sondagi murojaatlarga ega boʻladi.
Shu o’rinda “Scopusda maqola nashr qilish uchun nimadan boshlash kerak?” – degan savolga javob topishga harakat qilamiz.
Xalqaro jurnallar uchun ilmiy maqolalarni yozishda maqola yozish jarayonida eng keng tarqalgan xatoliklarni chuqur oʻrganib chiqish zarur.
Maqola matnini yozishni boshlashdan avval ilmiy bazalarda nashr qilinadigan