1. Konfutsiy o’miri ha’m do’retpeleri Konfutsiy filosofiyasınıń kelip shıǵıwı hám túrleri

Konfutsiy turmısı hám ijodi haqqında

KONFUTSIY, Kún Futszi, Kún-szu, Kún Syu, Kún Chjunni (mil. av. taxm. 552 — Syuyfu sh., Kitaydıń Shan'dun wálayatı — 479 ) — qáddi. Kitay filosofi, konfutsiychilik tiykarlawshisi, siyasiy ǵayratker. Jarlılasıp qalǵan aristokrat hám áskerler shańaraǵında tuwılǵan. 22 jasında tálim beriw b-n shuǵıllanıp, Kitaydıń eń ataqlı oqıtıwshı retinde maba qazanǵan. Konfutsiy ózi ashqan mektepte 4 pán: etika, til, siyasat hám ádebiyat oqıtılǵan. 50 jasında Konfutsiy siyasiy iskerligin baslap, Lu mámleketinde joqarı hámeldar bolıp xızmet etedi. Pitneler nátiyjesinde xızmetinen ketedi, 13 y. dawamında Kitaydıń túrli úlkelikine baradı, biraq ol orınlarda óz ideyaların qollay almagach, mil. av. 484 y. Luga qaytıp keledi. Tálim beriwden tısqarı áyyemgi Kitaydıń 5 eski shıǵarması — «Shuts- zin», «Shitszin», «Itszin», «Yuetszin» hám «Litszi»ni toplaw, tahrir qılıw, tarqatıw b-n shuǵıllanadı. Konfutsiy táliymatı onıń «Lun' yuy» («Sáwbetler hám oy-pikirler») kitabında aytılǵan. Bul kitap tiykarınan Konfutsiyning pikirleri hám sáwbetleri tiykarında shákirtleri hám isin dawamlawshıları tárepinen jaratılǵan. Konfutsiy ózi ushın, áwladları, jaqın shákirtleri ushın bólek ajıratılǵan kabristonga kómiw etilgen; onıń úyi Konfutsiy sıyınıwxonasiga aylantırılǵan, bul jay zıyaratgoh bolıp qalǵan.