|
Tariyxıy maǵlıwmat hám kareradagi Lu
Chjou úrim-putaǵı shólkemleskeninen kóp ótpey, Kitay húkimetin oraysızlashtirdi hám patshahga sadıq xojayınlardı jiberip, pútkil aymaqta óz mámleketlerin ornatdı. Bul siyasat daslep jaqsı isledi, lekin oxir -aqıbet shtatlar shohdan kóre kúshlilew bolıp, eski sadıqlıq unutildi. By c. Eramızǵa shekemgi 771 jıl, Chjou úrim-putaǵı derlik zaiflashdi, jırtqıshlar shabıwılı húkimetti jaqsılaw qorǵaw ushın shıǵısqa kóshiwge májbúr etdi. Bul Batıs Chjou dáwirdiń aqırı (eramızǵa shekemgi 1046 -771 jıllar ) hám Arqa Chjou dáwirdiń baslanıwı (eramızdan aldınǵı 771-256 jıllar ), bul báhár hám gúzek dáwiri hám Konfutsiy jasaǵan urısıp atırǵan mámleketlikler dáwirine tuwrı keledi. uyretgen.
Konfutsiy eramızǵa shekemgi 551 jıl sentyabrde Lu shtatınıń (Shandun wálayatı ) Qufu awılında, zodagon násilli Kong Xe atlı áskeriy komandirdiń balasında tuwılǵan. Konfutsiyning tuwılǵan atı Kong Qui edi, lekin keyinirek ol Konkutsiyga eramizǵa shekemiy 16 -asirde nasroniy missionerlari tárepinen lotinlashtirilgan Master Kong (Kong Fuzi) dep ataladı. Ákesi úsh jasında opat etdi hám nátiyjede dáramat joǵalıp ketiwi jarlılıqqa alıp keldi. Keyinirek ol 23 jasında opatına shekem ózin hám onasini bagıw ushın túrli jumıslarda islegeninde mektepte oqıǵan. Bul waqıtqa kelip, ol qashannan berli úylengen hám keminde bir balası hám itimal eki qızı bar edi.
Ol Chjou úrim-putaǵı tárepinen anıqlanǵan altı kórkem óner - dástúrler, muzıka, oq jaydan kósher atıw, aravachilik, sulıw jazatuǵın adamlıq hám matematika boyınsha tiykarǵı bilimlerge iye bolǵan, lekin bulardıń barlıǵında óz bilimlerin jalǵız tártipte jaqsılawdı óz moynına alǵan. úyreniw Alım Forrest E. Berdning atap ótiwishe, " on bes jasında úyreniwge bolǵan tereń muhabbatqa iye bolǵan Konfutsiy jigirmalanshı jıllardıń ortalarında sol dáwirdiń eń jaqsı maǵlıwmatlı adamlarınan birine aylandı" (284). Úylengen hám shańaraǵı menen Konfutsiy oqıtıwshı retinde mámleket jumısı ushın ilmiy tájriybe imtixanın tapsırdı hám Berd aytıp ótkeni sıyaqlı, múnásip kásipte mazmunli turmıs keshirim maqsetine eristi:
Onıń úsh márte professional maqseti erte - húkimette xizmet etiw, basqalarǵa tálim beriw hám áwladlarǵa Chjou úrim-putaǵınıń ájayıp mádeniyatın etkazish edi... Ol poeziya hám muzıkaǵa bólek miyir qoyǵan hám ekinshisin jırlawda sheber bolǵan. Onıń jetilisken oqıtıwshılıq abıraysı otız jasında payda bolǵan. Oqıtıwshı retinde Konfutsiy kásipliklikti biykarlaw etdi, etika, tariyx, ádebiyat hám suwretleytuǵın kórkem ónerde kúshli bolǵan liberal tálimdi jańalıq ashtı. Ol hár bir studentti kirgiziwge ruxsat berdi - qurıtılǵan gósh kompleksi. (284)
Konfutsiy uyretgen hám jergilikli dárejede húkimet menen shuǵıllanǵan, bir payıtlar Lu Dyuk basqarıwı astında óz qalasınıń magistrati (yamasa gubernatori) bolǵan. Ush etakchi shańaraqlar ortasındaǵı siyasiy gúres hám Lu gersogining jeke áwmetsizlikleri Konfutsiyning Lu dagi jumisına qızıǵıwshılıǵın joytıwına alıp keldi. Ol húkimran siyasiy gruppaǵa etikalıq kodekske muwapıq tuwrı qulıq -atvorga ámel etip, baxıtlı hám tolıqqonli turmıs keshirimdi úyretiwge háreket etken, nátiyjede húkimet nátiyjeli hám ádalatlı boladı, lekin joqarı klass penenonıń máslahátine ámel qılıwdı qálemegen. Ol óz lawazımınan iste'foga shıqtı hám Lu shtatın tark etip, basqa jayǵa awdarma jasawǵa háreket etdi.
Bul tártipsiz dáwir bolıp, shtatlar ústinlik ushın bir-biri menen gúresgen hám húkimettiń ko'pdan berli qáliplesken tárepleri, sonday-aq byurokratik pozitsiyalar awızbirshilikti joǵatǵan. Bir payıtlar mámleket lawazımların iyelegen administratorlar, máslahátshiler, ilimpazlar hám oqıtıwshılar ózlerin ıssız dep taptılar hám sol sebepli jeke filosofiyalarına tıykarlanıp óz mekteplerin qurdilar. Bulardıń geyparaları studentler jazılatuǵın hám shınıǵıwlarǵa qatnasatuǵın haqıyqıy mektepler edi, basqaları bolsa kóbirek " pikir mektepleri" yamasa háreketleri edi, lekin birgelikte, basqalardı abroy tógiw arqalı óz sistemasına oqıwshılardı tartıw háreketleri keyinirek " zaman" dep ataladı. Júz pikir mektep.
Do'stlaringiz bilan baham: |
