1. Klassik (mumtoz) iqtisodiy maktab paydo bo'lishining tarixiy

3. 
Fransiyada 
klassik 
iqtisodiy 
maktabning 
vujudga 
kelishi. 
P.Buagilberning iqtisodiy qarashlari 
Agar Angliyada klassik iqtisodiy g'oyalarning boshlanishi V.Petti nomi bilan 
bog'liq bo'lsa, Fransiyada P.Buagilber bilan boshlanadi, bu g'oyalar Angliyada 
Rikardo bilan intihosiga etgan bo'lsa, Fransiyada Sismondi bilan yakunlanadi.
Fransiyadagi ijtimoiy-iqtisodiy muhit Angliyanikidan keskin farq qilar edi. 
Fransiyada feodal munosabatlar hali ham kuchli bo'lib, qirollar («
qirol - quyosh - 
Lyudovik XIV
») va uning atrofidagilar tomonidan qattiq himoya qilingan. Kolber 
tomonidan olib borilgan siyosat mamlakat iqtisodiyotining umumiy rivojiga olib 

---

kelmadi. U sanoatni, moliyani taraqqiy ettirish tarafdori edi, ammo bu ish qishloq 
xo'jaligining ziyoniga o'tkazildi, feodal munosabatlar to'la saqlab turildi (eslang, 
Angliya burjua inqilobi XVII asrda bo'lib o'tdi, vaholanki Fransiyada bu inqilob 
XVIII asr oxirida ro'y berdi), bu esa iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishga to'siq edi. 
Manufakturalar paydo bo'ldi, ammo rivoj topmadi.Sex tizimi saqlangan bo'lib, 
rivojga to'siq edi.
Yer masalasi to'la hal etilmadi, «Senorsiz er yo'q» tamoyili saqlandi, mayda 
er egaligi, dehqonlarning turli soliq va yig'imlarga mahkum etilganligi ularni bu 
tizimda erni yaxshilash va ishlab chiqarishni rivojlantirishga rag'batlantirmas edi, 
vaholanki aholining 3/4 qismi dehqonlar bo'lib, ular bu sohada tushkunlikda edi.
Shu sababli bu sohada islohotlar o'tkazish zarur bo'lgan, ammo unga shu 
davrdagi tizim halaqit berardi. Ichki bozor tor bo'lib, kapitalistik tadbirkorlikning 
o'sishiga yo'l bermasdi. Bu sinf asosiy soliq to'lovchi sinf edi, dvoryanlar va 
dindorlar umuman soliq to'lamagan, shahar burjuaziyasi hali nisbatan kam sonli, 
soliqlardan ustalik bilan bosh tortar edi. 
Yana bir muhim to'siq - bu urushlar edi. Fransiya olib borgan urushlar 
tufayli mablag'larning asosiy qismi shu urushlarga sarflanardi. Qirol saroyidagi 
bazmi jamshidlar ham davlat xazinasiga katta ziyon keltirar edi. 
Demak, Fransiyada XVII asrning ikkinchi yarmida feodal munosabatlar 
o'zining cho'qqisiga chiqqan edi (Angliya bilan solishtiring), vaholanki Angliyada 
burjua inqilobi bo'lib, kapitalistik munosabatlar tez shakllana boshladi. Fransiyada 
yuqori tabaqa barcha erning egasiga aylandi, dehqonlar shaxsan ozod bo'lsalar 
ham, feodal majburiyatlar nihoyatda ko'p edi. Xo'jalikdagi kapitalistik uklad 

---

nihoyatda sekin rivojlandi, ichki bozor xiyla tor edi, xalq xo'jaligida natural 
xo'jalik asosiy bo'lib, sanoat rivoji past bo'lgan. Faqat zeb-ziynat buyumlari va 
parfyumeriya mahsulotlari tayyorlash bo'yichagina Fransiya Evropada yuqori 
o'rinda edi. 
Ana shunday sharoit Fransiyaning XVII asr oxiri - XVIII asr boshidagi 
sosial-iqtisodiy ahvoli klassik iqtisodiyotning Fransiyadagi asoschilaridan biri 
bo'lgan 
Per Buagilber
(1646-1714) ning iqtisodiy qarashlariga katta ta'sir 
ko'rsatdi. Per Lepezan - iqtisodchining asl familiyasi bo'lib, de Buagilber - bu oila 
er pomestesining nomi edi. Lekin tarixda Per Buagilber nomi saqlanib qoldi