1. Kirish izika

NAZORAT SAVOLARI
1.Massa markazi uchun formulani keltiring.
2.Massa markazi yopiq sistemada qanday harakatlanadi ?
3.Qanday jismga qatiq jism deb ataladi?
4.Qo’zg’almas o’q atrifida aylanayotgan jism uchun kinetik energiya formulasini yozing.
5.Aylanish o’qi uchun inersiya momenti deb nimaga aytiladi?
6.Inersiya momenti qanday ro’l o’ynaydi?
7.Shteyner formulasini yozing.
8.Kuch momenti deb nimaga aytiladi?
9.Kuch yelkasi deb nimaga aytiladi?
10.Jism implusi deb qanday fizik katalikga aytiladi?

7. 
   TEBRANISHLAR VA TO’LQINLAR. TEBRANMA HARAKAT
   

Tabiatda va texnikada tebranishlarning turi ko’p. Ularning hammasini alohida-alohida o’rganish mumkin emas. U yoki bu darajada takrorlanuvchanligi bilan ajralib turadigan jarayonlarga tebranishlar deyiladi.Takrorlanayotgan jarayonning fizik tabiatiga qarab tebranishlar mexanik, elektromexanik, elektromagnit va boshqalarga ajraladi. Biz mexanik tebranishlarni ko’ramiz. Tebranishlar erkin (yoki xususiy) tebranishlar, majburiy tebranishlar, avtotebranishlar va parametrik tebranishlarga bo’linadi.
Tebranishlarni tasvirlash uchun ko’chish , tezlik va tezlanishdan tashqari harakatning bu turi uchun maxsus kattaliklar kirirtilgan. Bunday kataliklardan biri siljishdir . Siljish deb tebranayotgan jismning muvozanat vaziyatidan OX o’q bo’yicha ko’chish proyeksiyasiga aytiladi. Siljish skalyar katalikdir. Tebranma harakatda siljish qiymati uzluksiz o’zgaradi. Siljishning maksimal qiymati amplitudaviy siljish amplituda deyiladi. Amplituda X harfi bilan belgilanadi.

Muvozanat holatidan chiqarilganidan so’ng, o’zicha tebranadigan sistemadagi tebranishlarga erkin yoki xususiy tebranishlar deyiladi. Masalan, matematik mayatnikning tebranishi erkin tebranishlarga misol bo’ladi.
Tebranishlar sinus yoki kosinus qonuni bo’yicha sodir bo’lsa, bunday tebranishlarga garmonik tebranishlardeyiladi. Garmonik tebranishlar tenglamasi shunday yoziladi: