1. Kirish izika

Nyutonning III-qonunigа ko‘rа ikki jism o‘rtаsidаgi o‘zаro tа’sir kuchlаri miqdor jihаtidаn teng yo‘nаlishi qаrаmа-qаrshi bo‘lаdi, ya’ni

F₁ = F₂

(3.8)

3.1-rasm
Mаsаlаn, mаssаlаri m₁ vа m₂ bo‘lgаn turli ishorаli zаryadlаngаn ikki jismni ko‘rаylik (3.1-rаsm).
F₁ vа F₂ kuchlаr tа’siridа jismlаr а₁ vа а₂ tezlаnishlаr olаdi. Ikkinchi qonungа ko‘rа
G‘₁ = m ₁a ₁ vа F₂ = m ₂ a₂ (3.9)

3.8 vа 3.9-tengliklаrdаn

m₁a₁=  m₂ a ₂
yoki
а₁= 
ya’ni o‘zаro tа’sirlаshuvchi jismlаr tezlаnishlаri ulаrning mаssаlаrigа teskаri proporsionаl bo‘lib, qаrаmа-qаrshi tomongа yo‘nаlgаn bo‘lаdi.

Tabiatdagi kuchlar.
Fizikadagi asosiy kataliklar
1.Elektromagnit kuchlar 2. Gravitatsiyon kuchlar.
Mehanikada kuchlarning ko’pturliligi 3 ta guruiha bo’linadi.

1. 
   Qatiqlik kuchi 2. Ishqalanish kuchi 3. Tortilish kuchi
   

Qatiqlik va ishqalanish kuchlari tabiatda elektromagnit kuchlar hisoblanadi.
Tortilish kuchi esa grafitatsiyon kuchi hisoblanadi.
Ishqalanish kuchi
Ishqalanish bu jismlarning o’zaro tasirining bir turi hisoblanadi. Bu kuch ikki jismning o’zaro ishqalanish natijasida vujuga keladi.
Ishqalanish kuchi hamma kuchlar kabi Nyutoning uchinchi qonuniga bo’ysunadi.
Agar jismlarning biriga ishqalanish kuchi tasir etsa , qarama qarshi kuch esa ikkinchi jismga ta’sir etadi. Ishqalanish kuchi harakatga qarshi yo’nalishda yo’nalgan bo’ladi.
Ishqalanish sabablari : 1. Yuzaning g’adrbudrligi
2. Molekulalar orasidagi o’zaro tasir

Quruq ishqalanish deb orasida suyuqlik yo’q ikkta qattiq jismning o’zaro tasiriga aytiladi.

Tinchlikdagi ishqalanish deb joyidan qo’zg’almas jismlarning o’zari ishqalanishiga aytiladi .

Jism qo’zg’almagancha qo’yilgan kuchni oshiramiz shunda ishqalanish kuchi ham osha boradi.
Jism sirpanayotganda ishqalanish kuchi harakat yo’nalishiga teskari yo’nalgan bo’ladi.

N- Tayanchning reaksiya kuchi ; P- jismning og’irligi P= -N ;  Ishqalanish kuchi
Ishqalanish kuchi N- tayanchning reaksiya kuchiga va ishqalanish koefisentiga bog’liq . Ishqalanish koefisenti μ – o’zgarmas katalik ( μ < 1 ) Ishqalanish koefisenti ishqalanayotgan jismlarning materialiga va ishqalanayotgan yuzalarga bog’liq .
Ishqalanayotgan paytidagi jismlarning ko’rinishi.

Mustaqil ishqalanishning kuchi qatiq jism bilan suyuqlik o’rtasida ishqalanish natijasida vujudga keladi. Uning yo’nalishi harakat yo’nalishiga qarama qarshi yo’nalgan . Qarshilik kuchi tormozlanish rolini o’yniydi . Katta tezliklarda qarshilik kuchi ishqalanish kuchida ustun bo’ladi . Kichkina tezliklarda qarshilik kuchi tezlik bilan birgalikda oshib boradi .  =-k
Proporsiyonalik koefisenti ishqalanayotgan yuzalarning shakliga bog’liq .
 =