1. Kirish. Biokimyoning predmeti, vazifalari. Kirish

34. Yog’larning tuzulishi va funksiyalari. L i p i d l a r – suvda erimaydigan moysimon yoki yog’ga o’xshash moddalar bo’lib, ularni hujayralardan nopolyar erituvchilar – efirlar, xloroform, benzol, atseton va boshqalar bilan ekstraktsiya qilib olish mumkin. Hozirgi vaqtda tabiiy lipidlarning tarkibida ko’p sonli va xilma xil struktura komponentlari topilgan: yuqori moy kislotalari, spirtlar, aldegidlar, ketonlar, uglevodlar, azot asoslari, aminokislotalar, fosfor kislotasi va h. k. Shuning uchun ham hozirgi vaqtgacha kimyoviy nuqtai nazardan lipidlarning qatt'iy aniq bir klassifikatsiyasi yo’q.Lipidlar barcha tipdagi biologik membranalarning tuzilishi va ularning regulyatorlikfunksiyalarini bajarishda muhim rol o’ynaydi; organizmning yog’ depolarida ajratib (saqlab) qo’yilishi mumkin bo’lgan energiya manbalari hisoblanadi va uzoq davom etadigan muskul ishi vaqtida eng samarali “yoqilg’i” sifatida ishlatiladi. 1 gr yog’ yonganda 38,9 kDj energiya ajralib chiqadi.Lipidlar odam, hayvon va o’simlik to’qimalarining tarkibiga kiradi. Lipidlar ko’p miqdorda bosh va orqa miyada, jigar, buyrak va boshqa a'zolarda ko’p miqdorda bo’ladi. Ularning kontsentratsiyasi nerv to’qimalarida – 25%, hujayra va hujayra organoidlar membranalarida – 40% ni tashkil qiladi.

Lipidlarning vazifalari 1. Lipidlarning asosiy vazifasi baquvvat. Lipitlarning kaloriya miqdori uglevodlarga qaraganda yuqori. 1 g yog'ni CO 2 va H 2 O ga bo'lish paytida 38,9 kJ ajralib chiqadi. 2. Strukturaviy. Lipidlar hujayra membranalarini shakllantirishda ishtirok etadi. Membranalarda fosfolipidlar, glikolipidlar, lipoproteidlar mavjud. 3. Saqlash Bu, ayniqsa, sovuq mavsumda qish uyqusida yotadigan yoki oziq-ovqat manbalari bo'lmagan hudud orqali uzoq o'tishlarni amalga oshiradigan hayvonlar uchun juda muhimdir. Ko'p o'simliklarning urug'lari o'sayotgan o'simlikni energiya bilan ta'minlash uchun zarur bo'lgan yog'ni o'z ichiga oladi.4. Termoregulyatsiya. Yog'lar issiqlik o'tkazuvchanligi pastligi tufayli yaxshi issiqlik izolyatoridir. Ular ba'zi hayvonlarda qalin qatlamlar hosil qilib, teri ostiga yotqizilgan. Masalan, kitlarda teri osti yog 'qatlami 1 m qalinlikka etadi 5. Himoya-mexanik. Teri osti qatlamida to'plangan yog'lar tanani mexanik stressdan himoya qiladi. 6. Katalitik. Ushbu funktsiya yog'da eriydigan vitaminlar (A, D, E, K) bilan bog'liq. O'z-o'zidan vitaminlar katalitik faollikka ega emas. Ammo ular kofermentlar, ularsiz fermentlar o'z vazifalarini bajara olmaydi. 7. Metabolik suv manbai. Yog 'oksidlanishining mahsulotlaridan biri suvdir. Ushbu metabolik suv cho'l aholisi uchun juda muhimdir. Demak, tuyaning dumg'azasini to'ldiradigan yog 'avvalambor energiya manbai emas, balki suv manbai (1 kg yog' oksidlanganda 1,1 kg suv ajralib chiqadi). 8. Suyuqlikni oshirish. Yog 'zaxiralari suvda yashovchi hayvonlarning suv o'tkazuvchanligini oshiradi.