1. Kirish. Biokimyoning predmeti, vazifalari. Kirish

36. Yog’ tarkibiga kiradigan to’yingan va to’yinmagan yog’kislotalari.

Yog’ kislotalari lipidlarning ko’pchilik asosiy sinflarining muhim struktura komponentlari hisoblanib, ular murakkab efirlar yoki amidlar ko’rinishida bo’ladi. hujayrada erkin xolda juda kam miqdorda uchraydi. Tabiiy lipidlarning tarkibida o’zaro uglevodorod zanjirining uzunligi bilan farq qiladigan 200 dan ortiq har xil yog’ kislotalari topilgan. Odatda hamma yog’ kislotalari juft sonli uglerod atomlaridan tuzilgan shoxlanmagan uglevodorod zanjiridan tashkil topgan. Yog’ kislotalari – 4 dan to 24 gacha karbon atomini tutgan uzun zanjirli organik kislotalardir; ular bitta karboksil (-SOON) guruhini va uzun nopolyar uglevodorod “dumini” tutadi. Bundan tashqari yog’ kislotalarining molekulalari bir - birlaridan qo’sh bog’larning soni va joylashish holati, har xil funksional guruhlar – oksi, - keto va h. k.ni bo’lishi bilan farq qiladi. Lipidlarning tarkibiga ham t o’ y i n g a n ham t o’ y i n m a g a n (tarkibida qo’sh bog’ tutgan) yog’ kislotalari kiradi. Har ikkalalari ham juft uglerod atomlaridan tuzilgan. Eng muhim va ko’proq uchraydigan kislotalari quyidagilar: To’yingan yog’ kislotalardan:Moy kislotasi – S3N7SOON Laurin kislotasi – S11N23SOON Miristin kislotasi – S13N27SOON Palmitin kislotasi – S15N31SOON Stearin kislotasi – S17N35SOON

To’yinmagan yog’ kislotalardan:1. Olein kislotasi – S17N33SOON (1-qo’shbog’)2. Linol kislotasi – S17N31SOON (2- qo’shbog’)3. Linolen kislotasi – S17N29SOON (3- qo’shbog’)4. Araxidon kislotasi – S19N19SOON (4- qo’shbog’)

Yuqori yog’ kislotalarining natriyli va kaliliy yoki natriy tuzlari s o v u n l a rdeb ataladi, oddiy sovun – palmitin, stearin va olein kislotalarining natriy tuzlarining aralashmasidir. Yuqori yog’ kislotalarining kaliyli tuzlari – suyuq sovun, natriyli tuzlari esa – qattiq sovun deyiladi.