1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

53. Maxsus tipdagi gazlarni uzatuvchi mashinalar. 
Ventilyator, bosim, g‘ildirak, quvvat, turbokompressor, turbogazoduvka, vakum nasos, 
porshenli, rotorli, nasoslarni tanlash, afzalligi, kompressorlarni tanlash. 
Turbokompressor va turbagazoduvkalarning tuzilishining soddaligi, ixchamligi va gazlarni bir 
meoyorda uzatishi bilan boshqa kompressorlaridan farqlanadi. Bularning eng katta afzalligi 
shundaki, ular gazni toza xolda uzatadi. Trubokompressorlar va turbogazoduvkalarda tezyurar 
va inersion kuchlanishlar bulmagani uchun ularni yengil fundamentlarga urnatish xamda 
tugridan-tugri elektr dvigatelga ulash mumkin. 
Trubokompressorlar ko‘p miqdorlardagi gazlarni 10000…20000 m
3
/soat, 3,0 MPa gacha 
bosimda uzatadi. Xozirgi vaktda ko‘p bosqichli turbokompressorlarda gazlarni 30 MPa gacha 
bosimda uzatish mumkin. Nasoslarning FIK porshenli kompressorlarga nisbatan kamrok. 
Kam miqdordagi (10000 m
3
/soat gacha) gazlarni yuqori bosimda (100 MPa gacha) uzatish 
uchun porshenli kompressorlar ishlatiladi. 
Porshenli kompressorlar
. Porshenr silindrda ungga va chapga krivoship mexanizm
yordamida ilgarilanma-kaytma xarakat kiladi. Porshenr silindrning ichki devoriga zich kilib 
urnatiladi va silindr bushligini ikki kismga bo‘lib turadi. Porshenr chapdan ungga tomon 
ilgarilanma xarakat kilganida surish klapani ochilib silindr gazga tuladi, orkaga kaytganida 
esa silindrdagi gazning siqilishi natijasida bosim orta borib, uzatilish liniyasidagi bosimga teng 
bo‘lganda, uzatuvchi klapan ochilib gaz uzatila boshlanadi. Gaz siqilganda uning xarorati
kutariladi, kizigan gaz yoglab turuvchi moyni kuyidirib yubormasligi uchun silindrning devori 
uzluksiz suv bilan sovitilib turadi. Bir bosqichli kompressorning unumdorligi kam bo‘lganligi 
uchun ikki tomonlama xarakatlanuvchi porshenli kompressorlar ko‘p ishlatiladi. Bu
kompressorlarda silindrdagi gaz porshenning ikkala kismida (chap va ung) siqiladi; ularda 
ikkita surish va ikkita uzatish klapani bor.