1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

 
o‘xshash oqimlardagi inersiya kuchlarining
 
ishqalanish
 
kuchlariga 
nisbatini va xarakatning
 
rejimini
 
xarakterlaydi. 
Eyler mezoni:
Eu= 
Р
2
Kutateladze mezoni fazaning o‘zgarish issiqligini birorta fazaning to‘yinish 
xaroratiga nisbatan o‘ta qizitish yoki o‘ta sovitish issiqligiga nisbatini ifodalaydi.
Uchinchi guruxga, yaoni diffuzion o‘xshashlik mezonlari qatoriga Nusselpt, Prandtl, 
Furpye, Bio, Pekle mezonlari kiradi;
Nu’= 
l
(15)
D v
Rr’=
(16)
D
Modellashtirishda quyidagi shart-sharoitlar bajarilishi kerak: 
c)
modelda o‘tkaziladigan tajribalar kiska vatda olib borilishi, bu tajribalar esa 
originaldagiga nisbatan oddiy, kulay arzon va xavfsiz bo‘lishi zarur;
d)
bir maonoli qoidalar-algoritmlar maolum bo‘lishi kerak, bu algoritmlar yordamida 
modeldagi sinov natijalari asosida originalning parametrlari xisoblanadi;
v) modelning tarkibi, tuzilishi va vazifasi modellashtirishning asosiy maqsadlariga tugri 
kelishi kerak, chunki xech bir model originalni tula xolda kaytarishi qiyin.
Xozirgi kunda modellashtirish nazariyasi asosan ikki xil yo‘nalishda rivojlanmokda:
1) 
fizik
; 2) 
matematik modellashtirish
.
Fizik modellashtirishning mazmunini shundan iboratki, model original bilan bir xil 
tabiatga ega bo‘ladi va uning xususiyatlarini qaytaradi.
Matematik modellashtirishning asosiy maqsadi texnologiya jarayonining fizik-kimyoviy, 
gidrodinamik va konstro‘qtiv kattaliklarni o‘zaro bog‘laydigan tenglamalarni tuzishdan 
iborat. Matematik modellashtirishda asosan elektron-xisoblash mashinalaridan 
foydalaniladi. 
Umuman olganda modellashtirish quyidagi tartibda olib boriladi: 
1) o‘rganilayotan jarayon differensial tenglamalar va bir xil maonoli shart-sharoit qoidalari 
bilan ifodalanadi. 2) o‘xshashlik mezonlari keltirib chiqariladi, ularning ichidan aniqlovchi 
mezon ajratib olinadi xamda shu aniqlovchi mezonning boshqa mezonlar bilan boglaydigan 
funksional tenglama tuziladi.
6)
model va originaldagi aniqlovchi kriteriylarning o‘zaro tengligini xisobga olgan xolda 
xar bir fizik kattalik uchun o‘xshashlik doimiyliklari yoki konstantalari aniqlanadi.
7)
olingan natijalar asosida shunday model tayyorlanadiki, uning ish unumdorligi shunday 
xisobga olinishi kerakki, bunday xolatda ish muxitlarining tegishli tezligi, sarfi, xarorati va 
boshqa kattaliklari taxminlanishi zarur.

---

tajribalar o‘tkazilishda aniqlovchi mezonlarning o‘zgarish chegaralari modelda xam, 
originalda xam bir me’yorda bo‘lishi kerak