1§. Jamiyatni axborotlashtirish va kompyuterlashtirish muammolari

Xakerlar va krekerlar – kompyuter va axborot texnologiyalari sohasida yuqori darajadagi bilimga ega bo’lgan mutaxassislardir. Axborot tizimlaridagi barcha jarayonlarni yaxshi bilishadi. Ular ko’pincha 18-25 yoshdagi o’quvchi va talabalardan iborat bo’lib, o’zlarining bor bilimlarini turli axborot tizimlarining himoya vositalarini “sindirib” ularga ruxsatsiz kirib borish, shu tizimlarda saqlanayotgan maxfiy ma’lumotlarni ishdan chiqarish va yo’qotishga qaratgan. Bunday xakerlarning asosiy maqsadi, shuday yo’llar bilan o’zlarining bilimlarini reklama qilish, shu bilan obro’li firma va kompaniyalarning e’tiborini o’zlariga jalb qilishdir.
Xaker va krekerlarga qarshi kurashish maqsadida axborot tizimlarini himoya qiluvchi turli qurilmaviy va dasturiy vositalarni ishlab chiqilmoqda. Bulardan eng ko’p tarqalgani, faqat maxsus parolni (kodni, shifrni, kalit so’zni) bilgan kishilargagina axborot tizimlariga kirishga ruxsat beruvchi dasturiy vositalardir.
Lekin bunday vositalar ham axborot tizimlarini xaker va krekerlar xujumidan hozircha 100% himoya qila olmayapdi.
O’z mansabidan qoniqmagan xizmatchilar – korxonaning ichki xavfini tashkil qiladi. CHunki ular axborot tizimlarining xodimlaridek bunday tizimlarga legal ravishda kira oladilar.
Bunday xodimlar ko’pincha “mantiqiy” bomba tipidagi virus - dasturlarni tuzib, shu korxonaning kompyuterlariga kiritadi va bu haqda korxona rahbarini ogohlantiradi hamda rahbar oldiga o’z talablarini qo’yadi. Korxona rahbari qo’yilgan talablarni bajarmasa (masalan, shu xodimning lavozimini pasaytirsa, ishdan haydasa va h.k.) virus- dastur ishga tushadi va korxonaning axborot tizimlarini ishdan chiqaradi. Bunday virus-dasturlarni aniqlab, zararsizlantirish juda murakkabdir, chunki ular o’rnatilgan shart bajarilmaguncha, o’zlarining borligini sezdirmaydi.
Masalan, Pentagon uchun ishlayotgan “Djeneral Daynemiks” firmasining super kompyuteriga noma’lum dasturchi tomonidan 2000 yilda kiritilgan “mantiqiy bomba” virusi “Atlas” raketasi uchun ishlab chiqilgan dasturni o’chirib yuborib, shu firmaga 1 000 000$ zarar keltirgan.