1. Ish jоyi yoritilishini tеkshirish

Ionlashtirilgan nurlanish (IN) tavsifnomasi:

Ekspozitsion doza — modda zaryadining. uni massasiga nisbati [Kl/kg];

Ekspozitsion dozaning quvvati [Kl/kg

s];

yutilgan doza — elementar xajmdagi modda massasiga shu xajmda o’rtacha energiya
[Gr=Grey], sistemadan tashqari birlik - [Rad];

Yutilgan doza quvvati [Gr/s], [Rad/s];

Ekvivalentlik — Erkin tarkibli nurlanishning surunkali ta’sirida, radiatsiya zaryadi
xavfining baholash uchun kiritiladi [Zv=Zivert], sistemadan tashqari birlik [ber].

---

1 Zv=1Gr/Q, gde Q – sifat koef. (IN biologik ta’siriga bog’liq).

Radioaktiv — beixtiyor o’zgaruvchan nuklid bilan birga ionlashtirilgan nurlanish
chiqaradigan boshqa nuklidga aylanish
Radionuklid aktivligi deb, radionuklidlarning vaqt birligida parchalanish soni bilan
tavsiflanadigan yoki vaqt birligidagi radioo’zgarish kattaligiga aytiladi [Bekkerel — Bk].
Maishiy turmushda, ishlab chiqarish va tevarak atrof muhitida ionlashtirilgan
nurlanish manbalari va turi:
Ionlashtirilgan nurlanishga (IN) quyidagilar kiradi :
— korpuskulyar(

,

neytronlar);
— (

,elektromagnit tasmasi.)
Ionlashtirilgan nurlanish hususiyati, ayniqsa ichki nurlanishda

juda xavflidir (havo va
oziq ovqat orqali ichki organlarga boradi).
Tashqi nurlanish insonning barcha organizmiga ta’sir ko’rsatadi.
Inson organizmining fonga oid nurlanishi, inson tanasida va tevarak atrof muhitida
bo’lgan radioaktiv moddalar ya’ni kosmik, sun’iy va tabiiy nurlanish orqali sodir bo’ladi.
Fonga oid nurlanish o’zida quyidagilarni ifodalaydi:
1) Kosmik nurlanishdagi doza;
2) Tabiiy manbalardagi doza;
3) Maishiy va tevarak atrof muhitiga chiqariladigan manbalar dozasi;
4) Yuqori texnologik radiatsion foni;
5) Yadro quroli sinovlaridagi nurlanish dozasi;
6) AES chiqindilari nurlanishidagi doza;
7) Radioterapiya va tibbiy ko’riklar tufayli olinadigan nurlanish dozasi;
Ekvivalent dozasi — kosmik nurlanishdan — 300 mkZv/yil.
Er biosferasida tahminan 60 radioaktiv nuklidlar bor. TETS nurlanish dozasining fon
ko’payish ta’siri AESga qaraganda 5-10 baravar
8 km balandlikda uchayotgan samolyotdagi qo’shimcha nurlanish 1,35 mkZv/yil. ni
tashkil etadi.
Rangli televizor ekranidan 2,5 metr uzoqlikdagi masofada nurlanish 0,0025 mkZv/soat ni,
5 sm. masofada100 mkZv/soat ni tashkil etadi.
Tibbiy tekshirishlarda nurlanishning o’rtacha ekvivalent dozasi 25-40 mkZv/yil dir. 5m.
uzoqlikdagi masofada maishiy apparaturadagi 28 mlRent/soat, qo’shimcha nurlanish dozasi 0,5
mlBer/soat