1. iqtisodiyotga kirish

Almashtirish samarasi. Ne’matning narxi oshganda xaridor uni boshqa o‘xshash tovarga almashtirishga harakat qiladi. Masalan, saryog‘ga narx oshsa , unda xaridor margarin sotib oladi.

Daromad samarasi. Agar ne’matga narx oshsa, iste’molchi oldinga nisbatan kambag‘alroq bo‘lganini his qiladi. Masalan agarda go‘sht narxi ikki baravarga oshsa, iste’molchi kamroq real daromadga ega bo‘ladi, natijada go‘shtning, umuman boshqa tovarlarning iste’moli kamayadi.

Me‘yoriy unumdorlikning pasayish qonuni. Inson mahsulot birligini sotib olgan sari ushbu mahsulot unga kamroq naf, qoniqish beradi. Shuning uchun xaridor ushbu tovarni faqat uning narxi pasaygandagina sotib oladi.

Demak, talab qonuniga binoan narx yuqori bo‘lganga nisbatan narx past bo‘lgan sharoitda insonlar ko‘proq mahsulot sotib oladilar va u grafikda talab egri chizig‘ida yuqoridan pastga yo‘nalishda o‘z aksini topadi.

Alohida xaridor talabi individual talab, muayyan tovarlarga barcha xaridorlarning talabi esa bozor talabi deb ataladi. Demak bozor talabi, individual talablar jami , ularning hosilasi. Masalan , xaridor bozorda 2 kg kartoshkaning har kilosini ming so‘mdan jami 2 ming so‘mga sotib oldi. Bu alohida iste’molchining individual talabi. Kartoshka bozoriga murojat etgan jami xaridorlar 1200 kg kartoshka kilosi ming so‘mdan sotib oldi ( 1 mln. 200ming). Mana bu bozor talabidir.