1. iqtisodiyotga kirish

Go‘shtga bo‘lgan talab va taklif.
Endi biz xuddi shu raqamlarni grafikka ko‘chiramiz. Grafikda narxi 30 ming so‘mga teng bo‘lganda talab va taklif egri chizig‘i K nuqtada kesishmoqda. Xuddi shu bahoda talab va taklif miqdori teng bo‘lmoqda va bu narx (30 ming so‘m) muvozanatlashgan yoki bozor narxi deyiladi.



3.6- rasm. Bozor muvozanati
Talab va taklif o‘zgarishining muvozanat narxiga ta’siri masalasini ko‘rib chiqmasak, bizning tahlilimiz to‘liq bo‘lmaydi.


a) b)

3.7-rasm Muvozanatlashgan bozor narxini o‘zgarishi

Keling, taklif o‘zgarmas deb taxmin qilib, talab o‘zgarishining oqibatlarini tahlil qilaylik. Deylik, talab ortib bormoqda. Narx qanday o‘zgaradi? Yangi kesishish nuqtasi dastlabki muvozanatlashgan narxdan yuqori bo‘lishini ta’kidlab, shuni aytishimiz mumkinki, boshqa sharoitlar mavjud bo‘lganda, talabning oshishi narxlarning o‘sishi va mahsulot miqdori oshishiga olib keladi (3.7 a -rasm). Agar talab kamaysa, bu narxlarning pasayishi va mahsulotlar miqdorining kamayishga olib keladi (3.7 b -rasm) Ya’ni bu yerda talabning o‘zgarishi, mahsulotning muvozanatlashgan narxi va miqdorining o‘zgarishi o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud deyishimiz mumkin.

Endi talab o‘zgarmas deb taxmin qilib, taklifning o‘zgarishini narxga ta’sirini ko‘rib chiqamiz. Taklif oshganda, taklif egri chizig‘i o‘ng tomonga siljiydi va muvozanatlashgan bozor narxi pasayadi, ammo ishlab chiqarishning muvozanat hajmi oshadi (3.8 a -rasm ).

a) b)