1. iqtisodiyotga kirish

13.4 Davlatning iqtisodiyotni tartibga solish usullari va vositalari
Iqtisodiyotga ta’sir etish mexanizmini tashkil etuvchi tadbirlarning barchasidan foydalangandagina davlat o‘z vazifalarini bajara oladi. Bozoriqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solish mexanizmlari:

- byudjet - soliq (fiskal) siyosat - davlatning soliqqa tortish, davlat xarajatlari va davlat byudjetini tartibga solish sohasidagi faoliyati umuman byudjetini shakllantirish, tasdiqlash va bajarishni o‘z ichiga oladi. Bu davlat tomonidan tartibga solish mexanizmi barqaror iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash, inflyatsiyaning oldini olish va aholi bandligini ta’minlashga qaratilgan.

- ma’muriy tartiblash, litsenziyalash, kvoatalash, monopoliyalarning ko‘lamlariga majburiy ta’sir etishni nazarda tutadi.

Davlatning byudjet mablag‘larini taqsimlash bilan bog‘liq siyosati fiskal siyosati deyiladi va uning ikki tarafi mavjud: birinchi tarafi – soliq tizim orqali byudjetni tarkib toptirish, ikkinchi tarafi esa – uni sarflashdir, ya’ni aniq maqsadlar yo‘lida ishlatish.

Soliq siyosati soliq mexanizmidan foydalanib byudjetga pul tushirib uni shakllantirishga qaratilgan. Unga binoan soliq turlari aniqlanadi, soliq stavkalar, soliq solinadigan obyektlar, soliq imtiyozlari, soliq undirish tartibi belgilanadi. Rivojlangan mamlakatlarda byudjet shaklida davlat juda katta moliyaviy resurslarni jamlaydi.

Iqtisodiyotni makroiqtisodiy barqarorlashtirishda fiskal siyosat muhim vositadir. Davlat xarajatlar va soliqlarni o‘zgartirish yo‘li bilan tadbirkorlarning faoliyatini rag‘batlantiradi. Ishsizlik va inflyatsiyaga ta’sir etadi.