1. iqtisodiyotga kirish

Ishsizlik - mamlakatda iqtisodiy faol aholining bir qismini tashkil etadigan, ishlashga qodir va tayyor, ammo ish topa olmaydigan odamlarning mavjudligi.

xalqaro mehnat tashkilotining (XMT) metodologiyasiga ko‘ra, ishsizlar ma’lum vaqt davomida ish joyi bo‘lmagan, mehnatga layoqatli va ish topishga harakat qilishlari mumkin bo‘lgan, ammo uni topa olmaydigan mehnatga layoqatli yoshdagi odamlardir. Ish bilan bandlik deb nafaqat yollanma ish, balki o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlashni ham hisoblash mumkin. Ishsizlik bo‘yicha ma’lumotlarning xalqaro miqyosda taqqoslanishini ta’minlash uchun XMT 15 yoshdan oshgan barcha odamlarni mehnatga layoqatli deb hisoblashni tavsiya qiladi. Shu bilan birga, har bir mamlakat mehnat qobiliyatining yosh mezonlarini mustaqil ravishda tanlash huquqiga ega ekanligi ta’kidlanadi. Masalan, mamlakatlar yosh chegarasi belgilanishi mumkin. Xususan, O‘zbekistonda ishsizlar — o‘n olti yoshdan to pensiya bilan ta’minlanish huquqini olishgacha bo‘lgan yoshdagi, haq to‘lanadigan ishga yoki daromad keltiradigan mashg‘ulotga ega bo‘lmagan, ish qidirayotgan va ish taklif etilsa, unga kirishishga tayyor bo‘lgan yoxud kasbga tayyorlashdan, qayta tayyorlashdan o‘tishga yoki malakasini oshirishga tayyor bo‘lgan mehnatga layoqatli shaxslar (ta’lim muassasalarida ta’lim olayotganlar bundan mustasno)³³. XMT metodologiyasiga ko‘ra, mehnatga layoqatli (15 yoshdan katta), birmuncha vaqt ishsiz va o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlamagan, ishlash yoki shaxsiy ish bilan shug‘ullanish qobiliyatiga ega, ish topishga harakat qiladigan odam ishsiz deb hisoblanadi.