1. iqtisodiyotga kirish

5.8.- rasm. Narx o‘zgarishining byudjet chizig‘iga ta’siri

Daromaddan tashqari narxning o‘zgarishi ham byudjet chizig‘iga ta’sir etadi (5.8.-rasm) V tovar narxining pasayishi byudjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (M chiziq).V tovar narxining oshishi byudjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda yangi chiziq,hosil bo‘lishiga olib keladi (N chiziq). A va V tovarlar narxi ilgarigi nisbat saqlangan holda oshsa, u holda eski chiziqga parallel bo‘lgan yangi chiziq hosil bo‘ladi (L chiziq).
Optimal tanlov ham quyidagi shartlarni keltirib chiqaradi: birinchidan, tanlov nuqtasining byudjet chizig‘ida yotishi. Iste’molchi amalda barcha daromadini iste’molga sarflamay, ma’lum qismini kelgusidagi iste’molga qoldirsada , nazariy jihatdan biz uning barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar nuqta byudjet chizig‘idan chapda yotsa — uning to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda yotsa — imkoniyat darajasidan chetda ekanligini ko‘rishimiz mumkin; ikkinchidan, tanlangan iste’mol tovarlari to‘plami eng ma’qul ko‘rilgan kombinatsiyada bo‘lishi lozim. Bunda 3 ta befarqlik egri chizig‘i ifodalangan bo‘lib, ular iste’molchiga turli darajada qoniqish beradi: I3 — eng yuqori darajadagi qoniqish; I₂ - o‘rtacha qoniqish; I1 — eng kam qoniqish. Har bir egri chiziqda iste’molchi tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I1 da - S; I2 da - D; I₃ da - F nuqtalar. Iste’mol­chining S nuqtani tanlashi oqilona emas, chunki D nuqta unga nisbatan ko‘proq ehtiyojni qondiradi; F nuqta eng ko‘p ehtiyojni qondirishi mumkin, birok u byudjet imkoniyatidan tashqarida hisoblanadi.