1. Iqtisodiyotda ekonomеtrik modеllashtirishning zarurligi

Тasodifiy miqdor Х deb, avvaldan no‘malum bo‘lgan va oldindan inobatga olib bo‘lmaydigan tasodifiy sabablarga bog‘liq bo‘lgan hamda sinash natijasida bitta mumkin bo‘lgan qiymat qabul qiluvchi miqdorga aytiladi.
Diskret (uzlukli) tasodifiy miqdor deb, ayrim, ajralgan qiymatlarni ma’lum ehtimollar bilan qabul qiluvchi miqdorga aytiladi. Diskret tasodifiy miqdorning mumkin bo‘lgan qiymatlari soni chekli yoki cheksiz bo‘lishi mumkin.
Uzluksiz tasodifiy miqdor deb chekli yoki cheksiz oraliqdagi barcha qiymatlarini qabul qilishi mumkin bo‘lgan miqdorga aytiladi.
Diskret tasodifiy miqdorning matematik kutilishi deb, uning barcha mumkin bo‘lgan qiymatlarini mos ehtimollarga ko‘paytmalari yig‘indisiga aytiladi:
Matematik kutilishning xossalari.
1-xossa. O‘zgarmas miqdorning matematik kutilishi shu o‘zgarmasning o‘ziga teng: 2-xossa. O‘zgarmas ko‘paytuvchini matematik kutilish belgisidan tashqariga chiqarish mumkin:
3-xossa. Ikkita erkli Х va U tasodifiy miqdorlar ko‘paytmasining matematik kutilishi ularning matematik kutilishlari ko‘paytmasiga teng:4-xossa. Ikkita tasodifiy miqdor yig‘indisining matematik kutilishi qo‘shiluvchilarning matematik kutilishlar yig‘indisiga teng:
Statistikada to‘plam iborasi juda keng qo‘llaniladi.
Тo‘plamning quyidagi turlari mavjud:
asosiy; tanlama; cheklangan; cheksiz.
Тanlanma to‘plam, yoki oddiy qilib, tanlanma deb tasodifiy ravishda tanlab olingan ob’ektlar to‘plamiga aytiladi.
Bosh to‘plam deb tanlanma ajratilgan ob’ektlar to‘plamiga aytiladi.

6 Bog‘lanishni shaklini topish

Bog‘lanishni shaklini topish ikki bosqichda bajariladi:1) Bog‘lanish turi aniqlanadi (eng maqbul bo‘lgan funksiyani tanlaymiz).2) Тanlangan funksiyaning parametrlarini hisoblaymiz.

Funksiya turi:
1) Chiziqli

2) Ikkinchi va uchinchi darajali parabola:

3) Giperbola

4) Darajali funksiya

7 Eng kichik kvadratlar usuli

Regressiya tenglamasining koeffisiyentlarini eng kichik kvadratlar usuli asosida hisoblash mumkun. Mezon: haqiqiy miqdorlarning tekislangan miqdorlardan farqining kvadratlari yig‘indisi eng kam bo‘lishi zarur:

(17)
Misol: 
Qiymat  eng kam bo‘lishi uchun birinchi darajali hosilalar nolga teng bo‘lishi kerak.

(18)
; ;
Normal tenglamalar tizimi.

Demak,


Chiziqli funksiya bo‘yicha tekislanganda
(23)
(24) Bundan,

(25)  (26)
Chiziqli Korrelyatsia koeffisiyentining hisoblash formulasi:
(27)
bu yerda,  - Х belgining kvadratik farqining o‘rtachasi;

- Y belgining kvadratik farqining o‘rtachasi.
; (28)

. (29)
Determinatsiya koeffisiyenti korrelyatsia koeffisiyentining kvadratiga teng.
8. Variatsion qatorning asosiy statistik xarakteristikalarni hisoblash
Quyidagi jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin. Bu yerda Y - iste’mol xarajatlari, Х - Shaxsiy daromad.
Bu masalani yechilishini PPP MS Excel yordamida o‘tqazamiz.Ko‘rsatkichlarni tahlil qiluvchi «Описателная статистика » orqali bir necha ma’lumot massivlari uchun asosiy statistik xarakteristikalar natijaviy jadvalini olish mumkun.Buning uchun quyidagi bosqichlar bajariladi:berilgan ma’lumotlar kiritiladi;
bosh menyuda ketma ket belgilar tanlanadi Servis /Анализ данных / Описателная статистика, bulardan keyin OK knopkasi bosiladi;
dialog derazasi to‘ldiriladi:
Входной интервал– ko‘rsatkichlarni qamragan diapazoni;
Группирование– guruhlanish qatorlar yoki ustunlar bo‘yicha bajarilganligi tug‘risida qo‘shimcha ma’lumot;
Выходной интервал – kelajak diapazonning eng yuqori chap belgisi;Новый рабочий лист– yangi ishchi varaqning nomi.
Berilgan iqtisodiy ko‘rsatkichlar uchun natijaviy statistik xarakteristikalar