1. Iqtisodiy bazis tushunchalar. Bozor, uning tarkibi va amal qilish mexanizmi

Transaktsion xarajatlar
- bu tovar almashish sohasidagi xarajatlardir. Bu tushuncha 
birinchi bo’lib R.Kouz tomonidan kiritilgan (1937 y). Transaktsion xarajatlar o’z ichiga 
quyidagi xarajatlarni oladi: axborot olish, o’zaro kelishuv va uchrashuvlar bilan bog’liq 
xarajatlar, tovarlar xususiyatlarini aniqlash bilan bog’liq xarajatlar, mulk huquqini 
himoya qilish va boshqalar.
Bozor iqtisodiyoti – tovar, pul munosabatlariga asoslangan va ularning 
o’ziga xos iqtisodiy qonunlari asosida boshqariladigan iqtisodiyotdir. 

---

Iqtisodchilar R.Linsi, I. Steynerning obrazli aytishi bo’yicha “ Bozor – bu barcha 
iqtisodiyot bilan shug’ullanuvchining o’zaro aloqasini ifoda etuvchi sahnadir”. Bozorda
faoliyat 
yurituvchi 
barcha 
shaxslarning 
harakati 
butun 
iqtisodiyotning 
mustahkamlanishiga emas, balki, o’z manfaatlariga qaratilgan. Ana shu barcha yakka 
tartibda qaror qabul qiluvchilarning faoliyatini tartibga solish bozor iqtisodiyotining 
yuragi bo’lgan – bozor mexanizmi asosida amalga oshiriladi. 
Bozor iqtisodiyotining afzalliklari
quydagilardan iborat: 
1.
Ishlab chiqarish resurslari to’g’ri taqsimlanadi, Bozorda resurslar birinchi 
navbatda jamiyat uchun zarur bo’lgan sohalarga taqsimlanadi. 
2.
Qisqa axborot asosida ishlab chiqarish samarali tashkil etiladi. Ishlab 
chiqaruvchilar baho bilan xarajatni bilgan holda samarali faoliyat olib 
borishlari mumkin. 
3.
Talabga ko’ra ishlab chiqarishni tezda o’zgartirish mumkinligi. Masalan, 
har yili jahon bozoriga 700 xil yangi radioapparatura sotuvga chiqariladi. 
4.
Fan-texnika taraqqiyotini ishlab chiqarishga tezda joriy qilinishi uchun 
harakat qilinadi. 
5.
Iste’molchi va tadbirkorlar ishlab chiqarishda erkin harakat qiladilar. 
6.
Barcha ishlab chiqaruvchilar mahsulot sifatini oshirishga harakat qiladilar.