1. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish mohiyati va bosqichlari 6

8-rasm. Aholi daromadlari to‘g‘risida ma’lumot.¹⁴
“O'zbek modeli” iqtisodiy islohotlaming ijtimoiy yo'naltirilgan yo‘lini amalga oshirish, ishlab chiqarishning keskin pasayib ketishini to‘xtatish, makroiqtisodiy barqarorlikka erishish imkonini berdi. O'zbekiston SSSR parchalangandan keyin paydo bo'lgan mustaqil davlatlar orasida hali transformatsiyalashuv davridayok, nafaqat iqtisodiy barqarorlikni, balki iqtisodiy o‘sish va yuksalishni ham ta’minlagan yagona mamlakatdir. Bu yerda jahonda kam uchraydigan-tanglikdan rivojlanish orqali chiqish fenomeni o'zining birdan-bir to'g'ri уо’li ekanini isbotladi.
Ma’lumki, mustaqillikning dastlabki yillarida barcha sobiq ittifoq Respublikalarida bo'lganidek, O‘zbekistonda ham mavjud Respublikalararo xo‘jalik aloqalarining uzilishi, yangilarining esa, hali shakllanib ulgurmaganligi va bozor iqtisodiyotiga o'tish munosabati bilan chuqur tarkibiy qayta qurishlarni amalga oshirish zarurati tufayli bir qator iqtisodiy qiyinchiliklar paydo bo‘ldi. Bunday sharoitda ishlab chiqarish vositalari bozorida ham, iste’mol bozorida ham taqchillik yuz berdi. Bu vaziyatdan har kim-sobiq ittifoqdosh Respublikalar o‘z bilganicha chiqishga urindi. O'zbekiston esa, boshqalardan farqli ravishda, nisbatan qiyin va murakkab, muayyan vaqt talab etadigan, lekin, eng samarali va to‘g‘ri yo‘lni-mavjud barcha resurslarni safarbar qilish orqali sanoat, transport, aloqa va xizmat ko‘rsatishning ulkan industriyasini bozor munosabatlariga moslab yaratish yo’lini tanladi. Chet el investitsiya va kreditlari ham ana shu maqsadga yo‘naltirildi. Natijada, iqtisodiy o'sish uchun mustahkam asos hozirlandi. Bu esa, bosh vazifani hal etish, ya’ni, makroiqtisodiy barqarorlikka erishishdagi muvaflfaqiyatlarni yildan-yilga mustahkamlab borish imkonini berdi. Iqtisodiy tanglikdan, odatda, ko‘pchilik mamlakatlar tinka-madori qurib, qarzga botib chiqadi. O‘zbekiston esa, 1990-yilIardagi iqtisodiy tanglikdan kuch-qudratga to‘lib, imkoniyatlari kengayib chiqdi. Bu fenomen, afsuski, “O‘zbek modeli” ning hali kam o'rganilgan va kam yoritilgan jihatlaridandir.
Makroiqtisodiy darajada iqtisodiy rivojlanishning mezoni sifatida yalpi ichki mahsulotning o‘sish sur’atlari qo‘llaniladi. Yalpi ichki mahsulot (YalM) mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining umumiy ko‘rsatkichi bo‘lib, ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalaridagi korxona va tashkilotlar faoliyatining pirovard natijalarini o‘z ichiga oladi.
O‘zbekistonda iqtisodiyotni boshqarishning mustabid, markazlashgan tizimiga barham berish, mustaqil O‘zbekistonning yangi siyosiy va davlat tuzilishi asoslarini, avvalo, qonunchilikni shakllantirish, markazda va joylarda vakolatli hokimiyat organlarining yaxlit tizimini tashkil etishga qaratilgan ishlar bosqichma-bosqich amalga oshirild. Viloyat, tuman va shaharlarda hokimlik institutlari joriy etildi. Mahalliy o‘zini o'zi boshqarish organlari tizimi — mahalla institutini rivojlantirish va mustahkamlashga alohida e’tibor qaratildi. Davlat hokimiyatining qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud tarmoqlariga bo'linishi eng muhim tamoyil sifatida belgilandi. Demokratik siyosiy institutlar, yangi davlatchilik asoslari-vazirlik idoralari, uyushmalar, konsem va kompaniyalar tashkil etildi. Bozor iqtisodiyotiga mos ishlab chiqarish shakllari, bank va moliya infratuzulma, milliy valyuta, soliq, bojxona, milliy mudofaa tashkil etildi. Konstitutsiya talablari asosida ularning huquqiy bazasi tashkil etildi.¹⁵
Islohotlar strategiyasida asosiy e’tibor raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan zamonaviy korxona va xo‘jalik subyektlarini shakllantirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tizimini ilm-fan yutuqlarini amaliyotga joriy etish orqali takomillashtirish, o‘rta mulkdorlar qatlamini, tadbirkor-innovatorlarning huquq va imkoniyatlarini kengaytirib borish, investitsiya va moliyalashtirish borasida xalqaro munosabatlami yanada rivojlantirishga keng ahamiyat berildi. Mustaqillik yillarida xizmatlar sohasi tarkibida milliy iqtisodiyotimiz uchun mutlaqo yangi bo‘lgan zamonaviy bank tizimi, audit, sug‘urta, lizing, konsalting, mobil va videotelefon xizmatlari, internet kabi xizmat ko‘rsatish sohalari paydo bo’ldi.