1. Ijara shartnomasi va oldi-sotdi shartnomasi o’rtasidagi farq nima?

218. Kazus
Vasiyat qiluvchining turli nikohdan ikki qizi, xotini, otasi va ikki ukasi bor. Ular orasida meros qanday taqsimlanadi?
219. Kazus
Vasiyat qiluvchi xotini bilan ajrashgan, ukasi, ikki jiyani bor, onasi bilan yashagan. Hodisa oqibatida ona o‘g‘li bilan birga halok bo‘ldi. Meros qanday taqsimlanadi?
220. Kazus
Zinovyev vafotidan keyin uning mulki o'g'liga, qiziga, xotiniga o'tdi. Shundan so‘ng, Zinovyev do‘sti Petrovdan 2 oy muddatga 15 mil. so’m qarz olgani ma’lum bo‘ldi. Petrov merosxo'rlarga ushbu miqdorni to'lash talabini taqdim etdi.
Merosxo'rlar ushbu talabni bajarishlari shartmi? Ha bo'lsa, qanday nisbatda?
221. kazus
17 yoshli Voxidov kvartiraning egasi edi. Buvisidan meros qilib olingan. Shuningdek, otasi tomonidan hadya orqali avtomobil olingan. Uning xohishiga ko'ra, Vohidovning ta'kidlashicha, uning mol-mulki akasiga o’tishi kerak, uni onasi tarbiya qilmagan. Vohidovaning o’limidan keyin meros mol-mulkiga, otasi, onasi, bobosi, akasi da]vo qilgan.
Mulkni kim va qaysi asosda o'tkazilishi kerak?
222. Qurilish pudrati shartnomasi (shartnomaning turlari)
223. Pudrat shartnomasi bo’yicha ishning bahosi to’g’risidagi qoidalarni to’liq tahlil qiling
224. Pudrat to’g’risidagi umumiy qoidalar, pudrat munosabatlarining turdosh munosabatlaridan farqi va o’ziga xos xususiyatlarini mushohada eting?
225. Pudrat shartnomalari nima maqsadda tuziladi?
226. Ish bajarish va xizmat ko’rsatish shartnomalari bir-biridan qanday farqlanadi?
227. Pudrat shartnomasining huquqiy asoslari deganda nimani tushunasiz?
228. Pudrat shartnomasining huquqiy belgilari nimalardan iborat?
229. Pudrat shartnomasidan muddat qanday belgilanadi?
230. Pudrat shartnomasida majburiyatlarni bajarilishini ta’minlash usullari qanday qo’llaniladi?
231. Pudrat shartnomasida yordamchi pudratchi deganda nimani tushunasiz va uning javobgarligi masalasi qanday belgilangan?
232. Maishiy pudrat shartnomasiga ta’rif bering?
233. Maishiy pudrat shartnomasida buyurtmachining ish natijasini qabul qilish uchun kelmasligi qanday oqibatlarni keltirib chiqaradi?
234. Loyiha va qidiruv ishlari pudrati (tushunchasi va huquqiy belgilari)
235. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasi (tushunchasi va huquqiy belgilari)
236. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasi (haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasining turlari)
237. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasi (advokatlik xizmati)
238. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasining huquqiy belgi¬lari nimalardan iborat?
239. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomalarining qanday turlari mavjud?
240. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasida xizmat ko’rsatuvchining huquqiy maqomini izohlang?
241. Pudrat shartnomasi (tushunchasi va huquqiy belgilari)
242. Pudrat shartnomasi (mehnat shartnomasidan farqi)
243. Yo’lovchi, bagaj va yuk tashish shartnomasi (tashish shartnomasi tushunchasi, predmeti va turlari)
244. Pudrat shartnomasi (taraflar, buyurtmachi, pudratchi)
245. Pudrat shartnomasi (pudrat bo’yicha bajariladigan ishlar)
246. Haq evaziga xizmat ko’rsatish shartnomasi (yuk tashish shartnomasi tushunchasi va turlari)
247. Pudrat shartnomasi (bahosi va muddati)
248. Maishiy pudrat shartnomasi (tushunchasi va huquqiy belgilari)
249. Qurilish pudrati shartnomasi (tushunchasi va huquqiy belgilari)
250. Qurilish pudrati shartnomasi (tanlov savdolarini o’tkazish tartibi)
251. Qurilish pudrati shartnomasida qurilish obyektini sug’urtalash deganda nimani tushunasiz?
252. Qurilish pudrati shartnomasida loyiha-smeta hujjatlariga o’zgartishlar kiritish qanday amalga oshiriladi?
253. Qurilish pudrat shartnomasida bajarilgan ishga haq to’lash qanday amalga oshiriladi?
254. Qurilish pudrati shartnomasi (loyiha-smeta hujjatlari)
255. Qurilish pudrati shartnomasida buyurtmachining majburiyatlari nimalarda iborat?
256. Qurilish pudrati shartnomasida ishlarni topshirish va qabul qilib olish qanday amalga oshiriladi?
257. Loyiha-qidiruv ishlarini bajarishning asosiy vazifasi nimadan iborat?
258. Tashish shartnomasiga ta’rif bering?
259. Yuk tashish shartnomasining huquqiy belgilari nimalardan iborat?
260. Umumiy foydalanishdagi transportda tashish deganda nimani tushunasiz?
261. Charter (fraxtlash) shartnomasiga ta’rif bering?
262. Charterdan foydalanishning afzalliklari haqida to’xtalib o’ting?
263. Kredit shartnomasining tushunchasi va huquqiy belgilari.
264. Kredit shartnomasining shakli va rasmiylashtirish tartibi.
265. Kredit shartnomasi taraflari, ularning huquq va majburiyatlari.
266. Kredit shartnomasining bekor bo’lish asoslari.
267. Ashyolarni kreditga berish shartnomasi deganda nimani tushunasiz?
268. Tijorat kreditiga ta’rif bering?
269. Kredit shakllariga huquqiy baho bering?
270. Qarz shartnomasining tushunchasi va huquqiy belgilarini sanab o’ting?
271. Qarz shartnomasining shakli va rasmiylashtirish tartibini tushuntiring?
272. Qarz shartnomasining turlarini ko’rsatib o’ting?
273. Qarz shartnomasining shakliga rioya qilmaslik qanday oqiabatlarni keltirib chiqaradi?
274. Qarzni yangilab, qarz majburiyatiga aylantirish deganda nimani tushunasiz?
275. Aniq maqsadli qarz qanday hollarda vujudga keladi?
276. Qarz munosabatlarining vujudga kelishida qimmatli qog’ozlarning o’rni?
277. Topshiriq shartnomasi bo’yicha vakilning majburiyatlari nimadan iborat?
278. Topshiriq shartnomasining bekor bo’lish tartibini tushuntiring?
279. Topshiriq shartnomasi bo’yicha haq to’lash qanday amalga oshiriladi?
280. Vositachilik shartnomasini nima maqsadda tuziladi?
281. Vositachilik shartnomasining huquqiy belgilariga baho bering?
282. Vositachilik shartnomasi konsensual shartnomalar guruhiga kiritilgan. Siz buni qanday tushunasiz?
283. Vositachilik shartnomasi qanday shaklda tuziladi?
284. Kompleks tadbirkorlik lisenziyasi shartnomasi tuzishdan maqsad nima?
285. Kompleks tadbirkorlik lisenziyasi shartnomasi asosida faoliyat yuritishga qanday amaliy misollar mavjud?
286. Kompleks tadbirkorlik lisenziyasi shartnomasi taraflarning huquq va majburiyatlari nimalardan iborat?
287. Kompleks tadbirkorlik lisenziyasi shartnomasini cheklaydigan va shartnomaga kiritilishi taqiqlangan shartlar deganda nimani tushunasiz?
288. Omonat saqlash shartnomasining huquqiy belgilarini ko’rsatib bering?
289. Omonat saqlash shartnomasining bank omonati shartnomasidan qanday farqi bor?
290. Omonat saqlash shartnomasi qanday shaklda rasmiylashtiriladi?
291. Agar omonatga yuk topshirgan shaxs uni qaytarib olmasa qanday oqibatlar kelib chiqadi?
292. Qanday hollarda ashyo yo’qolganligi, kam chiqqanligi yoki shikastlanganligi uchun omonat saqlovchi javobgarlikdan ozod bo’ladi?
293. Ashyolarni egasizlantirib saqlash deganda nimani tushunasiz? Misollar orqali tushuntiring?
294. Qanday hollarda omonat saqlovchi ashyoni saqlashni uchinchi shaxsga topshirishi mumkin?
295. Omonat saqlashda ta’minlash usullarining qaysi biri qo’llaniladi?
296. Omonat saqlaganlik uchun to’lanadigan haq to’lash qanday tartibda amalga oshiriladi?
297. Omonat saqlash shartnomasining qanday turlari mavjud
298. Nizoli ashyolarni saqlash deganda nimani tushunasiz?
299. Lombardda ashyolarni saqlash qanday tartibda amalga oshiriladi?
300. Lombard deganda nimani tushunasiz?
301. Boyliklarni bankda saqlash deganda nimani tushunasiz va u bank omonati shartnomasidan qanday farqlanadi?

1.Ijara shartnomasi va oldi-sotdi shartnomasi o’rtasidagi farq nima?
535-modda. Mulk ijarasi shartnomasi.Mulk ijarasi shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga haq evaziga mol-mulkni vaqtincha egalik qilish va foydalanish yoki foydalanish uchun topshirish majburiyatini oladi. 386-modda. Oldi-sotdi shartnomasi. Oldi-sotdi shartnomasi bo‘yicha bir taraf (sotuvchi) tovarni boshqa taraf (sotib oluvchi)ga mulk qilib topshirish majburiyatini, sotib oluvchi esa bu tovarni qabul qilish va uning uchun belgilangan pul summasi (bahosi)ni to‘lash majburiyatini oladi. Oldi-sotdi shartnomasi o‘z ѕuєuєiy tabiati bo‘yicha mol-mulkka nisbatan mulk ѕuєuєi yoxud ashyoviy ѕuєuєlarni bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o‘tkazish bo‘yicha majburiyatlar turkumiga kiradi. Ayni vaєtda ushbu shartnomani boshєa o‘xshash shartnomalardan ajratb turuvchi ѕuєuєiy belgilari mavjud bo‘lib, unga єuyidagilar kiradi:
Oldi-sotdi shartnomasi oʼz ѕuєuєiy tabiati boʼyicha mol-mulkka nisbatan mulk ѕuєuєi yoxud ashyoviy ѕuєuєlarni bir shaxsdan ikkinchi shaxsga oʼtkazish boʼyicha majburiyatlar turkumiga kiradi.
Birinchidan, oldi-sotdi shartnomasi ѕaє baravariga tuziladigan (pulli) shartnoma ѕisoblanadi. Bunda ѕar doim sotuvchi topshiradigan mol-mulk (tovar) evaziga sotib oluvchi muayyan miєdorda pul (soʼm, valyuta) bilan belgilangan ѕaє toʼlaydi.
Ikkinchidan, oldi-sotdi shartnomasi konsensual shartnomalar guruѕiga mansub. Boshєacha aytganda, bu shartnoma boʼyicha taraflar oʼrtasidagi ѕuєuє va majburiyatlar shartnomaning barcha muѕim shartlari toʼ¦risida oʼzaro kelishilgan va shartnoma tegishli shaklda rasmiylashtirilgan vaєtdan boshlab vujudga keladi.
Uchinchidan, shartnoma munosabatlari tarkibiga koʼra, u ikki tomonlama shartnoma boʼlib ѕisoblanadi
Mulk ijarasi shartnomasi ыziga xos belgilarga ega. Bu belgilar shundan iboratki, ijara shartnomasi bыyicha ijarachiga mulkka egalik =ilishning ikki: mulkni egallash va undan foydalanish щu=u=igina ыtadi. Mulkni tasarruf etish щu=u=i esa mulk egasida =oladi. Mulk ijarasi shartnoma mamlakatimiz i=tisodiy va madaniy щayotining kыpgina soщalarida tuzilmo=da.


2.Qanday mulklar ijara shartnomasining obyekti bo’la oladi?
Modda -535-modda. Mulk ijarasi shartnomasi.
Mulk ijarasi shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga haq evaziga mol-mulkni vaqtincha egalik qilish va foydalanish yoki foydalanish uchun topshirish majburiyatini oladi.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI IJARA TO‘G‘RIS I BO‘LIM. UMUMIY QOIDALAR. 01.03.1997
3-modda. Ijara munosabatlarining obyekti
Quyidagilar ijara munosabatlarining obyektlari bo‘lishi mumkin, chunonchi:
korxonalar, ayrim ishlab chiqarishlar, sexlar, fermalar, boshqa bo‘linmalar, tashkilotlar;
ayrim binolar, inshootlar, uskunalar, transport vositalari, inventarlar, asboblar, boshqa moddiy boyliklar;
er (qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan yerlar ijaraga faqatgina qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish uchun beriladi) va boshqa tabiiy resurslar. Ijaraga topshirishga yo‘l qo‘yilmaydigan korxonalar, tashkilotlarning turlari (guruhlari), mulk va tabiiy resurslarning turlari O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan belgilab qo‘yiladi.


3. Mulkni ijaraga berish, subijara va qayta ijaraga berish majburiyatlari qanday farq qiladi?
Ijara to’g’risidagi ozb res qonuni. 7-modda. Mol-mulkni ijarachiga berish Ijaraga beruvchi ijarachiga mol-mulkni u qaysi maqsadga mo‘ljallagan bo‘lsa, shunga mos holatda yoki shartnomada ko‘zda tutilgan holatda topshirishi shart.Ijaraga beruvchi ijaraga topshirilgan mulkdan foydalanishga xalaqit berayotgan undagi nuqsonlar uchun, shu jumladan shartnoma tuzish chog‘ida aniqlanmagan nuqsonlar uchun ham javobgardir.Agar ijaraga beruvchi ijaraga berilgan mulkni ijarachiga foydalanish uchun o‘z vaqtida bermagan bo‘lsa, ijarachi undan bu mulkni talab qilib olish xamda ijroni kechiktirib yuborganligi oqibatida yetkazilgan zarar o‘rnini qoplashni talab qilishga yoxud shartnomadan voz kechib, shartnomani bajarmaganlik oqibatida o‘ziga yetkazilgan zararni undirib olishga haqli.
Sublizing (subijara) - ijarachining o'zi ijaraga olgan mulkka yoki uning bir qismiga bo'lgan huquqlarni vaqtincha o'tkazishi. Sublizing maqsadi ­­ - Agar ijaraga olingan mulkning bir qismi ishlatilmayotgan bo'lsa, bu ijarachi uchun ijara xarajatlarini kamaytirishning yaxshi usuli.


4. Ijara shartnomasining muhim shartlari nimalardan iborat?
Muhim shartlardan qyidagilar:
539-modda Mulk ijarasi shartnomasining shakliMulk ijarasi shartnomasi bir yildan ortiq muddatga mo‘ljallangan bo‘lsa, taraflardan birontasi yuridik shaxs bo‘lgan hollarda esa, muddatidan qat’i nazar, yozma shaklda tuzilishi shart.Ko‘chmas mulk ijarasi shartnomasi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim.Mulk huquqining kelgusida ijarachiga o‘tishini nazarda tutuvchi mulk ijarasi shartnomasi, bunday mulkning oldi-sotdi shartnomasi uchun nazarda tutilgan shaklda tuziladi.
540-modda. Mulk ijarasi shartnomasining muddatiMulk ijarasi shartnomasi shartnomada belgilangan muddatga tuziladi.Agar mulk ijarasining muddati shartnomada belgilanmagan bo‘lsa, shartnoma nomuayyan muddatga tuzilgan hisoblanadi. Bunda taraflardan har biri boshqa tarafni bir oy oldin, ko‘chmas mulk ijarasida esa –– uch oy oldin yozma ravishda ogohlantirib, istagan paytda shartnomadan voz kechishi mumkin. Qonun yoki shartnomada nomuayyan muddatga tuzilgan mulk ijarasi shartnomasini bekor qilish haqida oldindan ogohlantirishning boshqa muddatlari ham belgilab qo‘yilishi mumkin.
12-modda. Ijara haqi (ozb res qonuni ijara)Ijara haqi ijara shartnomasida tomonlarning o‘zaro kelishuviga binoan belgilanadi, bunda yer va tabiiy resurslar uchun ijara haqi O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida ko‘rsatilgan tartibda va doirada belgilanadi.Ijara haqi ijaraga olingan mol-mulkning egasiga to‘lanadi. Bunda, basharti davlat mol-mulk ijaraga berilgan bo‘lsa, ijara haqi qonunchilikda belgilangan tartibda taqsimlanishi lozim.Ijara haqi ijaraga olingan butun mol-mulk uchun yaxlit yoki har bir obyekt bo‘yicha alohida-alohida natura, pul yoki aralash shakllarda belgilab qo‘yilishi mumkin. Ijara haqini to‘lash shartlari va muddatlari shartnomada belgilab qo‘yiladi.Ijara haqi miqdori tomonlarning kelishuviga muvofiq shartnomada ko‘zda tutilgan muddatlarda o‘zgartirilishi mumkin. Ijara haqining miqdori markazlashtirilgan tartibda belgilab qo‘yiladigan narx-navo va tariflar o‘zgargan taqdirda hamda O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan boshqa hollarda tomonlardan birining talabiga muvofiq muddatidan oldin qayta ko‘rib chiqilishi mumkin.


5. Ijara shartnomasining shakli va uni tuzish paytiga qanday talablar qo’yiladi?
Tomonlarning ixtiyoriyligi va to‘la teng huquqliligi asosida ma’lum muddatga tuziladigan ijara shartnomasi ijara munosabatlarining yuzaga kelishiga asos bo‘ladi. Bunda qishloq xo‘jaligi maqsadlarida foydalanish uchun yerni, boshqa tabiiy resurslarni ijaraga olish uzoq muddatga — kamida 5 yilga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak.
Ijara shartnomasida:
ijaraga berilayotgan mol-mulkning tarkibi va qiymati, uni ijaraga berish tartibi; ijara muddati;
ijara haqi shartlari va miqdori, uni to‘lash muddatlari; ijaraga beruvchi ijarachiga berishi kerak bo‘lgan mol-mulkning holati; ijarachining mol-mulkdan foydalanish shartlari;
shartnomaning amal qilishi to‘xtatilganidan keyin ijarachining mol-mulkni ijaraga beruvchiga qanday holatda va qay tartibda qaytarishi; ijaraga berilgan mol-mulkni tiklash va ta’mirlash yuzasidan tomonning majburiyati;nto‘la amortizatsiyadan so‘ng mol-mulk kimga qarashli bo‘lish shartlari;
agar ijaraga olingan mol-mulk keyinchalik sotib olish sharti bilan topshirilayotgan bo‘lsa, uni sotib olish shartlari, tartibi va muddati; ijaraga olingan mol-mulkni ikkilamchi ijaraga berish sharti, tartibi va imkoniyati; ijaraga oluvchi ijaraga beruvchiga taqdim etadigan axborotning ko‘lami va axborotni berish muddatlari; tomonlarning mas’uliyati ko‘zda tutiladi.Yerni va boshqa tabiiy resurslarni ijaraga olish shartnomasiga tabiiy obyektdan mo‘ljallangan maqsadga muvofiq holda oqilona foydalanish yuzasidan ijarachining majburiyatlari ko‘zda tutilgan qoidalar ham kiritiladi. Ijara shartnomasida ijaraga beruvchining noishlab chiqarish sohasiga taalluqli mol-mulk obyektlari va ularning qiymati alohida ajratib ko‘rsatiladi, tomonlarning ushbu obyektlarga nisbatan majburiyatlari (ularni asrash va saqlab turish) ham aytib o‘tiladi.Ijara shartnomasiga boshqa shartlar ham kiritilishi mumkin.
Fk dan 539-modda. Mulk ijarasi shartnomasining shakli
Mulk ijarasi shartnomasi bir yildan ortiq muddatga mo‘ljallangan bo‘lsa, taraflardan birontasi yuridik shaxs bo‘lgan hollarda esa, muddatidan qat’i nazar, yozma shaklda tuzilishi shart.
Ko‘chmas mulk ijarasi shartnomasi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim.
Mulk huquqining kelgusida ijarachiga o‘tishini nazarda tutuvchi mulk ijarasi shartnomasi, bunday mulkning oldi-sotdi shartnomasi uchun nazarda tutilgan shaklda tuziladi.
540-modda. Mulk ijarasi shartnomasining muddati
Mulk ijarasi shartnomasi shartnomada belgilangan muddatga tuziladi.
Agar mulk ijarasining muddati shartnomada belgilanmagan bo‘lsa, shartnoma nomuayyan muddatga tuzilgan hisoblanadi. Bunda taraflardan har biri boshqa tarafni bir oy oldin, ko‘chmas mulk ijarasida esa –– uch oy oldin yozma ravishda ogohlantirib, istagan paytda shartnomadan voz kechishi mumkin. Qonun yoki shartnomada nomuayyan muddatga tuzilgan mulk ijarasi shartnomasini bekor qilish haqida oldindan ogohlantirishning boshqa muddatlari ham belgilab qo‘yilishi mumkin.


6. Ijara muddati va ijara to’lovi miqdori shartlarini o’zgartirish asoslari va tartibi qanday?
540-modda. Mulk ijarasi shartnomasining muddati
Mulk ijarasi shartnomasi shartnomada belgilangan muddatga tuziladi.
Agar mulk ijarasining muddati shartnomada belgilanmagan bo‘lsa, shartnoma nomuayyan muddatga tuzilgan hisoblanadi. Bunda taraflardan har biri boshqa tarafni bir oy oldin, ko‘chmas mulk ijarasida esa –– uch oy oldin yozma ravishda ogohlantirib, istagan paytda shartnomadan voz kechishi mumkin. Qonun yoki shartnomada nomuayyan muddatga tuzilgan mulk ijarasi shartnomasini bekor qilish haqida oldindan ogohlantirishning boshqa muddatlari ham belgilab qo‘yilishi mumkin.
ijara to’lovi miqdori - Ijara haqi miqdori tomonlarning kelishuviga muvofiq shartnomada ko‘zda tutilgan muddatlarda o‘zgartirilishi mumkin. Ijara haqining miqdori markazlashtirilgan tartibda belgilab qo‘yiladigan narx-navo va tariflar o‘zgargan taqdirda hamda O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan boshqa hollarda tomonlardan birining talabiga muvofiq muddatidan oldin qayta ko‘rib chiqilishi mumkin.13-modda. Ijara shartnomasi shartlarini o‘zgartirish, uni bekor qilish va to‘xtatishIjara (ijara qonuni) shartnomasi shartlarining o‘zgartirilishiga, uning bekor qilinishiga va to‘xtatilishiga tomonlarning kelishuvi bilan yo‘l qo‘yiladi.Tomonlarning biri shartnoma shartlarini buzgan taqdirda ikkinchisining talabiga ko‘ra ijara shartnomasi tegishli sudning qarori bilan bekor qilinishi mumkin.Ijarachi nogiron bo‘lib qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan hollarda shartnomaning amal qilishi O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida belgilangan tartibda va shartlarda to‘xtatiladi. Bunday hollarda ijarachining oila a’zolaridan biri ijara shartnomasi tuzishda ustun huquqqa ega bo‘ladi. Ijarachi sodir etgan jinoyati uchun kelgusida shartnomani bajara olishiga imkon bo‘lmaydigan usulda jazolangan hollarda ham ijara shartnomasi to‘xtatiladi.


7. Ijara majburiyatlariga “Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to’g’risida”gi qonun qachon qo’llaniladi?
норматив ҳужжатлар — стандартлар, уларга тенглаштирилган бошқа ҳужжатлар (шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари, давлат фармакопеяси ҳамда фармакопея мақолалари ва бошқалар), техник шартлар, техник тавсифлар, рецептура ва товар (иш, хизмат) сифатига ва хавфсизлигига нисбатан белгиланган талабларни ўз ичига олувчи бошқа ҳужжатлар;Ижара шартномасида ижарага берувчининг ноишлаб чиқариш соҳасига тааллуқли мол-мулк объектлари ва уларнинг қиймати алоҳида ажратиб кўрсатилади, томонларнинг ушбу объектларга нисбатан мажбуриятлари (уларни асраш ва сақлаб туриш) ҳам айтиб ўтилади.
Ижара шартномасига бошқа шартлар ҳам киритилиши мумкин.Ижарага берилаётган давлат мулкининг қиймати — Ўзбекистон Республикасининг қонунларига мувофиқ белгиланади.
Ижарага берилаётган давлатга қарашли бўлмаган мулкнинг қийматини мулкдор белгилайди.


8. Ko’chmas mulkni ijaraga berish bo’yicha majburiyatlar mohiyatini tushuntirish?
573-mmodda Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi
Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi bo'yicha ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga bino yoki inshootni vaqtincha egalik qilish va foydalanish yoxud vaqtincha foydalanish uchun topshirish majburiyatini o'z zimmasiga oladi. Agar ushbu Kodeksning korxonani ijaraga berish to'g'risidagi qoidalarida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo'lmasa, ushbu paragrafning qoidalari korxonalar ijarasiga tatbiq etiladi.


9. Ko’chmas mulkni ijaraga berish majburiyati qanday huquqiy me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi?
O’zb res FK dan 4-§. Binolar va inshootlar ijarasi. 573-578-mddalar tartibga solidi bundan tashqari bir qancha normativ huquqiy hujjatlar:

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI
IJARA TO‘G‘RISIDA 19.12.1991
2-modda. Ijara to‘g‘risidagi qonunchilik
Ijara munosabatlari ushbu Qonun va O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonunchilik hujjatlari bilan tartibga solinadi. 32 moddadan iborat.


10. Ijara majburiyatlarini muddatidan oldin tugatish uchun qanday asoslar mavjud?
551-modda. Ijaraga beruvchining talabi bo‘yicha mulk ijarasi shartnomasini muddatidan oldin bekor qilish
Mulk ijarasi shartnomasi ijaraga beruvchining talabi bilan sud tomonidan muddatidan oldin bekor qilinishi mumkin, agar ijaraga oluvchi:
ijaraga beruvchining yozma ogohlantirishiga qaramasdan mol-mulkdan shartnoma shartlarini yoki mol-mulkning vazifalarini jiddiy ravishda buzgan yoxud bir necha marta buzgan holda foydalansa;
mol-mulkni jiddiy yomonlashtirsa;
shartnomada belgilangan to‘lov muddatini ketma-ket ikki martadan ortiq buzib, mol-mulkdan foydalanganlik uchun haq to‘lamasa;
qonunchilikka yoki shartnomaga muvofiq kapital ta’mirlash ishlarini bajarish ijaraga oluvchi zimmasidagi majburiyat bo‘lgan hollarda shartnomada belgilangan muddatlarda, shartnomada bunday muddat belgilangan bo‘lmasa, oqilona muddatlarda mol-mulkni kapital ta’mirlashni amalga oshirmasa.
Mulk ijarasi shartnomasida ushbu Kodeksning 382-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq ijaraga beruvchining talabi bilan shartnomani muddatidan oldin bekor qilishning boshqa asoslari ham belgilanishi mumkin.
Ijaraga beruvchi ijaraga oluvchini yozma ravishda ogohlantirganidan va unga o‘z majburiyatlarini bajarish uchun imkoniyat berganidan keyingina shartnoma muddatidan oldin bekor qilinishini talab qilishga haqli.


11. Ijara shartnomasini tuzishdan maqsad nima?
Ҳозирги бозор муносабатларига ўтиш шароитида мулк ижараси билан боғлиқ муносабатлар тобора ривожланиб, унинг кўлами янада кенгайиб бормоқда. Ижаранинг мақсади мулкдан самарали фойдаланишдир.
Ижара шартномалари-ашёларни ижарага беришдан келиб чиққан.
1-modda. Ijara
Ijara shartnoma asosida yerga, boshqa tabiiy resurslarga, shuningdek xo‘jalik faoliyatini va o‘zga faoliyatni mustaqil ravishda amalga oshirish uchun ijarachiga zarur bo‘lgan mol-mulkka haq evaziga muddatli egalik qilish va undan foydalanishdan iboratdir.
Ijara O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida man etilmagan faoliyatning hamma sohasida mulkchilikning barcha shakl va turidagi mol-mulkiga nisbatan qo‘llanishi mumkin.


12. Ijara shartnomasining shakli qanday?
Мулк ижараси шартномасининг шакли
Мулк ижараси шартномаси бир йилдан ортиқ муддатга мўлжалланган бўлса, тарафлардан биронтаси юридик шахс бўлган ҳолларда эса, муддатидан қатъи назар, ёзма шаклда тузилиши шарт. Кўчмас мулк ижараси шартномаси давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим. Мулк ҳуқуқининг келгусида ижарачига ўтишини назарда тутувчи мулк ижараси шартномаси, бундай мулкнинг олди-сотди шартномаси учун назарда тутилган шаклда тузилади. Мулк ижараси шартномаси ўзига хос белгиларга эга. Бу белгилар шундан иборатки, ижара шартномаси бўйича ижарачига мулкка эгалик қилишнинг икки: мулкни эгаллаш ва ундан фойдаланиш ҳуқуқигина ўтади. Мулкни тасарруф этиш ҳуқуқи эса мулк эгасида қолади.
539-modda. Mulk ijarasi shartnomasining shakli
Mulk ijarasi shartnomasi bir yildan ortiq muddatga mo‘ljallangan bo‘lsa, taraflardan birontasi yuridik shaxs bo‘lgan hollarda esa, muddatidan qat’i nazar, yozma shaklda tuzilishi shart. Ko‘chmas mulk ijarasi shartnomasi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim.
Mulk huquqining kelgusida ijarachiga o‘tishini nazarda tutuvchi mulk ijarasi shartnomasi, bunday mulkning oldi-sotdi shartnomasi uchun nazarda tutilgan shaklda tuziladi.


13. Ijara shartnomasini bekor qilish uchun qanday asoslar mavjud?
13-modda. Ijara shartnomasi shartlarini o‘zgartirish, uni bekor qilish va to‘xtatish
Ijara shartnomasi shartlarining o‘zgartirilishiga, uning bekor qilinishiga va to‘xtatilishiga tomonlarning kelishuvi bilan yo‘l qo‘yiladi.
Tomonlarning biri shartnoma shartlarini buzgan taqdirda ikkinchisining talabiga ko‘ra ijara shartnomasi tegishli sudning qarori bilan bekor qilinishi mumkin.
Ijarachi nogiron bo‘lib qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan hollarda shartnomaning amal qilishi O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida belgilangan tartibda va shartlarda to‘xtatiladi. Bunday hollarda ijarachining oila a’zolaridan biri ijara shartnomasi tuzishda ustun huquqqa ega bo‘ladi. Ijarachi sodir etgan jinoyati uchun kelgusida shartnomani bajara olishiga imkon bo‘lmaydigan usulda jazolangan hollarda ham ijara shartnomasi to‘xtatiladi.


14. Qaysi hollarda ijara shartnomasi muddatidan oldin bekor qilinishi mumkin?
551-modda. Ijaraga beruvchining talabi bo‘yicha mulk ijarasi shartnomasini muddatidan oldin bekor qilishMulk ijarasi shartnomasi ijaraga beruvchining talabi bilan sud tomonidan muddatidan oldin bekor qilinishi mumkin, agar ijaraga oluvchi ijaraga beruvchining yozma ogohlantirishiga qaramasdan mol-mulkdan shartnoma shartlarini yoki mol-mulkning vazifalarini jiddiy ravishda buzgan yoxud bir necha marta buzgan holda foydalansa;mol-mulkni jiddiy yomonlashtirsa;shartnomada belgilangan to‘lov muddatini ketma-ket ikki martadan ortiq buzib, mol-mulkdan foydalanganlik uchun haq to‘lamasa;qonunchilikka yoki shartnomaga muvofiq kapital ta’mirlash ishlarini bajarish ijaraga oluvchi zimmasidagi majburiyat bo‘lgan hollarda shartnomada belgilangan muddatlarda, shartnomada bunday muddat belgilangan bo‘lmasa, oqilona muddatlarda mol-mulkni kapital ta’mirlashni amalga oshirmasa.Mulk ijarasi shartnomasida ushbu Kodeksning 382-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq ijaraga beruvchining talabi bilan shartnomani muddatidan oldin bekor qilishning boshqa asoslari ham belgilanishi mumkin. Ijaraga beruvchi ijaraga oluvchini yozma ravishda ogohlantirganidan va unga o‘z majburiyatlarini bajarish uchun imkoniyat berganidan keyingina shartnoma muddatidan oldin bekor qilinishini talab qilishga haqli.


15. Qanday qilib qonunchilikda ijarachining xulosa qilish huquqi masalasi ko’rib chiqilgan?
1-модда. Ижара
Ижара шартнома асосида ерга, бошқа табиий ресурсларга, шунингдек хўжалик фаолиятини ва ўзга фаолиятни мустақил равишда амалга ошириш учун ижарачига зарур бўлган мол-мулкка ҳақ эвазига муддатли эгалик қилиш ва ундан фойдаланишдан иборатдир.
Ижара Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида ман этилмаган фаолиятнинг ҳамма соҳасида мулкчиликнинг барча шакл ва туридаги мол-мулкка нисбатан қўлланиши мумкин.
2-модда. Ижара тўғрисидаги қонунлар
Ижара муносабатлари ушбу Қонун ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонун ҳужжатлари билан тартибга солинади.
З-модда. Ижара муносабатларининг объекти
Қуйидагилар ижара муносабатларининг объектлари бўлиши мумкин, чунончи:
корхоналар, айрим ишлаб чиқаришлар, цехлар, фермалар, бошқа бўлинмалар, ташкилотлар;
айрим бинолар, иншоотлар, ускуналар, транспорт воситалари, инвентарлар, асбоблар, бошқа моддий бойликлар;
ер (қишлоқ хўжалиги учун ажратилган ерлар ижарага фақатгина қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш учун берилади) ва бошқа табиий ресурслар.
Ижарага топширишга йўл қўйилмайдиган корхоналар, ташкилотларнинг турлари (гуруҳлари), мулк ва табиий ресурсларнинг турлари Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари билан белгилаб қўйилади1З-модда. Ижара шартномаси шартларини ўзгартириш, уни бекор қилиш ва тўхтатиш
Ижара шартномаси шартларининг ўзгартирилишига, унинг бекор қилинишига ва тўхтатилишига томонларнинг келишуви билан йўл қўйилади.
Томонларнинг бири шартнома шартларини бузган тақдирда иккинчисининг талабига кўра ижара шартномаси тегишли суднинг қарори билан бекор қилиниши мумкин.
Ижарачи ногирон бўлиб қолган ёки муомалага лаёқатсиз деб топилган ҳолларда шартноманинг амал қилиши Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартибда ва шартларда тўхтатилади. Бундай ҳолларда ижарачининг оила аъзоларидан бири ижара шартномаси тузишда устун ҳуқуқга эга бўлади. Ижарачи содир этган жинояти учун келгусида шартномани бажара олишига имкон бўлмайдиган усулда жазоланган ҳолларда ҳам ижара шартномаси тўхтатилади.


16. Lizing muddati tugaganidan keyin yangi muddatga ijara shartnomasi?
587-modda. Lizing shartnomasiLizing shartnomasi bo‘yicha lizing beruvchi (ijaraga beruvchi) bir taraf lizing oluvchi (ijaraga oluvchi) ikkinchi tarafning topshirig‘iga binoan sotuvchi uchinchi taraf bilan undan lizing oluvchi uchun mol-mulk sotib olish haqida kelishish majburiyatini oladi, lizing oluvchi esa buning uchun lizing beruvchiga lizing to‘lovlarini to‘lash majburiyatini oladi.
559-modda. Prokat shartnomasining muddati
Prokat shartnomasi bir yilgacha muddatga tuziladi.
Mulk ijarasi shartnomasini nomuayyan muddatga qaytadan tuzish va ijaraga oluvchining mulk ijarasi shartnomasini qaytadan tuzishga imtiyozli huquqi haqidagi qoidalar prokat shartnomasiga nisbatan qo‘llanmaydi.
Ijaraga oluvchi prokat shartnomasini bajarishni istagan vaqtida rad etishga haqli.


17. Amaldagi qonun hujjatlarida ijaraning qaysi turlari nazarda tutilgan?
Рим ҳуқуқида ижаранинг 3 та тури ҳақида сўз боради. 1. Ашёлар ижараси 2. Хизматлар ижараси 3. Ишлар ижараси Ижара шартномалари-ашёларни ижарага беришдан келиб чиққан. Мулк ижараси Фкнинг 34-бобининг 535-599-моддаларида мустаҳкамлаб қўйилган. Янги фуқаролик кодекси билан бу шартномани тартибга солувчи ҳуқуқий нормалари ҳажми жиддий равишда ошди. Жумладан, мулк ижарасининг алоҳида турларига (прокат, транспорт воситалари ижараси; бино ва иншоотлар ижараси, корхонани ижарага бериш, лизинг) тегишли нормалар киритилди. Ижара бу мулк эгасининг ўзаро келишувига мувофиқ ишлаб чиқариш воситалари ва бошқа буюмларини муайян тўловлар эвазига вақтинча фойдаланиш учун бошқа бировга топширишдир. Мулк эгаси (ижара берувчи) ўз мулкини бошқа бировга (ижарачига) ишлатиш ёки фойдаланиш учун беради. Айни вақтда ҳар иккала томон фойда олишни кўзда тутади.


18. Nimalar lizing obyekti bo’lishi mumkin?
(O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI
LIZING TO‘G‘RISIDA 28.04.1999)3-modda. Lizing obyektlariTadbirkorlik faoliyati uchun foydalaniladigan iste’mol qilinmaydigan har qanday ashyolar, shu jumladan korxonalar, mulkiy komplekslar, binolar, inshootlar, uskunalar, transport vositalari hamda boshqa ko‘char va ko‘chmas mulk lizing obyektlari bo‘lishi mumkin. Yer uchastkalari va boshqa tabiiy obyektlar, shuningdek muomaladan chiqarilgan yoki muomalada bo‘lishi cheklangan boshqa mol-mulk lizing obyektlari bo‘lishi mumkin emas.
588-modda. Lizing obyekti
Iste’mol qilinmaydigan, tadbirkorlik faoliyati uchun foydalaniladigan har qanday ashyolar lizing obyekti bo‘lishi mumkin, yer uchastkalari va boshqa tabiat obyektlari bundan mustasno.


19. Lizing subyektlariga baho bering?
4-modda. Lizing subyektlariLizing beruvchi, lizing oluvchi va sotuvchi lizing subyektlaridir.Lizing shartnomasi bo‘yicha lizing oluvchiga kelgusida topshirish maqsadida lizing obyektini mulk qilib oluvchi shaxs lizing beruvchi deb e’tirof etiladi. Egalik qilish va foydalanish uchun lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektini olayotgan shaxs lizing oluvchi deb e’tirof etiladi. Lizing beruvchi lizing obyektini kimdan olayotgan bo‘lsa, shu shaxs sotuvchi deb e’tirof etiladi. Lizing obyekti lizing oluvchining krediti (qarzi) hisobidan olingan taqdirda, aniq lizing obyektiga nisbatan lizing beruvchining kreditori va lizing oluvchi bir shaxs timsolida ish ko‘rishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 589-modda. Lizing subyektlariKelajakda lizing oluvchiga lizing bo‘yicha topshirish maqsadida mol-mulkni o‘ziga mulk qilib oluvchi shaxs lizing beruvchi deb tan olinadi.Egalik qilish va foydalanish uchun lizing obyektini oladigan shaxs lizing oluvchi deb hisoblanadi.Lizing beruvchi lizing obyektini kimdan olayotgan bo‘lsa, shu shaxs sotuvchi deb e’tirof etiladi.Lizing beruvchi mol-mulkni bo‘lajak foydalanuvchidan sotib olgan taqdirda yoxud lizing beruvchi kelajakda mol-mulkni sotuvchiga lizing bo‘yicha topshirish uchun undan shu mol-mulkni sotib olish maqsadida uni mablag‘ bilan ta’minlagan taqdirda bir shaxsning o‘zi ham lizing oluvchi, ham sotuvchi bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi.


20. Lizing shartnomasining muhim shartlari deganda nimani tushunasiz?
9-modda. Lizing shartnomasi
Lizing shartnomasi yozma shaklda, qonunchilikda belgilangan tartibda tuziladi.
Lizing shartnomasi:
shartnoma taraflaridan birining talabiga ko‘ra;
mol-mulk lizing obyekti hisoblanib, u haqda tuziladigan bitimlar qonunga muvofiq notarial tartibda tasdiqlanishi talab qilinadigan hollarda notarial tasdiqlanishi lozim, bundan birlamchi bozordan ko‘chmas mulk va transport vositalari olish chog‘idagi lizing to‘g‘risidagi shartnomalar mustasno.
Quyidagilar lizing shartnomasining muhim shartlari hisoblanadi:
lizing obyektining tavsiflanishi (lizing obyektining miqdori, sifati, ro‘yxati, kontrakt qiymati va boshqa ko‘rsatkichlari) va shartnoma umumiy pul summasining ko‘rsatilishi;
taraflarning lizing obyektini olish va berish bilan bog‘liq majburiyatlari;
lizing obyektini berish tartibi, shu jumladan lizing obyektini yetkazib berish, montaj qilish va foydalanishga topshirish tartibi;
lizing to‘lovlarini to‘lash shartlari, miqdorlari, muddatlari va tartibi;
lizing obyektidan foydalanish, unga qarash, uni saqlab turish va ta’mirlash yuzasidan taraflarning majburiyatlari;


21. Lizing obyektiga nisbatan mulk huquqi nima?
15-modda. Lizing obyektiga bo‘lgan mulk huquqi
Lizing obyektiga bo‘lgan mulk huquqi lizing oluvchi tomonidan sotib olingunga qadar lizing beruvchiga tegishlidir.Lizing shartnomasining amal qilish muddati tugagunga qadar barcha lizing to‘lovlari lizing beruvchining lizing shartnomasi muddati tugagunga qadar qolgan davrda oladigan daromadi chegirib tashlangan holda to‘langan taqdirda, agar lizing shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, lizing obyektiga bo‘lgan mulk huquqi lizing oluvchiga o‘tishi mumkin.
Lizing oluvchi bankrot bo‘lgan, uning mol-mulki xatga olingan yoki musodara qilingan taqdirda, lizing obyekti lizing oluvchining umumiy mol-mulkidan ajratiladi va lizing beruvchiga qaytarilishi lozim, u mol-mulkni o‘z xohishiga ko‘ra tasarruf etishi mumkin. Lizing beruvchiga zararni qoplash tartibi qonunchilik bilan belgilanadi.


22. Lizing to’lovlari deganda nimani tushunasiz?
22-modda. Lizing to‘lovlariLizing to‘lovlari lizing beruvchiga lizing obyekti qiymatining lizing oluvchi tomonidan qoplanishidan, shuningdek lizing beruvchining foizli daromadidan iborat bo‘ladi. Lizing to‘lovlari shartnomaning butun amal qilish muddatiga taqsimlanadi va bo‘lib-bo‘lib to‘lanadi. Lizing to‘lovlarining miqdorlari va davriyligi lizing shartnomasi bilan belgilanadi.(fk dan)590-modda. Lizing to‘loviLizing to‘lovi lizing beruvchiga lizing obyekti qiymatining lizing oluvchi tomonidan qoplanishidan, shuningdek lizing beruvchining foizli daromadidan iborat bo‘ladi.
23. Pudrat shartnomasi bo’yicha ishning bahosi to’g’risidagi qoidalarni to’liq tahlil qiling
636-modda. Ishning bahosi
Pudrat shartnomasida bajariladigan ishning bahosi yoki uni aniqlash usullari ko‘rsatiladi. Ular shartnomada ko‘rsatilgan bo‘lmasa, ishning bahosi ushbu Kodeks 356-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq belgilanadi.
Pudrat shartnomasidagi ishning bahosi pudratchining chiqimlarini va unga to‘lanadigan haqni o‘z ichiga oladi. Ishning bahosi smeta tuzish yo‘li bilan aniqlanishi mumkin. Ish pudratchi tomonidan tuzilgan smeta bo‘yicha bajarilgan taqdirda, smeta buyurtmachi tomonidan tasdiqlangan paytdan boshlab kuchga ega bo‘ladi va pudrat shartnomasining bir qismi bo‘lib qoladi.
Ishning bahosi (smeta) taxminiy yoki qat’iy bo‘lishi mumkin. Pudrat shartnomasida bunday ko‘rsatma bo‘lmasa, ishning bahosi (smeta) qat’iy hisoblanadi.Agar qo‘shimcha ishlarni bajarish zarur bo‘lib qolsa va shu sababli ishning taxminan belgilangan bahosini (taxminiy smetani) ancha oshirishga to‘g‘ri kelsa, pudratchi bu haqda buyurtmachini vaqtida ogohlantirishi shart. Buyurtmachi pudrat shartnomasida ko‘rsatilgan ishning bahosini (smetani) oshirishga rozi bo‘lmagan taqdirda, shartnomadan voz kechishga haqli. Bunday hollarda pudratchi buyurtmachidan ishning bajarilgan qismining bahosini to‘lashni talab qilishi mumkin.Buyurtmachini pudrat shartnomasida ko‘rsatilgan ishning bahosini (smetani) oshirish zarurligi to‘g‘risida o‘z vaqtida ogohlantirmagan pudratchi ish uchun shartnomada ko‘rsatilgan baho bo‘yicha haq olish huquqini saqlab qolgan holda shartnomani bajarishi shart. Pudratchi, qoida tariqasida, qat’iy baho (qat’iy smeta)ni oshirishni, buyurtmachi esa uni kamaytirishni talab qilishga, shu jumladan bajarilishi kerak bo‘lgan ishning to‘la hajmini yoki buning uchun zarur xarajatlarni pudrat shartnomasi tuzilayotgan paytda nazarda tutish imkoniyati bo‘lmagan hollarda ham, haqli emas.Pudratchi tomonidan taqdim qilinishi kerak bo‘lgan materiallar va uskunalar, shuningdek uchinchi shaxslar tomonidan unga ko‘rsatiladigan xizmatlar bahosi ancha oshgan va buni shartnoma tuzish vaqtida nazarda tutish mumkin bo‘lmagan hollarda ushbu Kodeksning 383-moddasiga binoan pudratchi belgilangan ish bahosini (smetani) oshirishni talab qilishga, buyurtmachi bu talabni bajarishdan bosh tortgan taqdirda esa, shartnomani bekor qilishni talab qilishga haqli.


24. Pudrat to’g’risidagi umumiy qoidalar, pudrat munosabatlarining turdosh munosabatlaridan farqi va o’ziga xos xususiyatlarini mushohada eting?
631-modda. Pudrat shartnomasiPudrat shartnomasi bo‘yicha bir taraf (pudratchi) ikkinchi taraf (buyurtmachi)ning topshirig‘iga binoan ma’lum bir ishni bajarish va uning natijasini buyurtmachiga belgilangan muddatda topshirish majburiyatini oladi, buyurtmachi esa ish natijasini qabul qilib olish va buning uchun haq to‘lash majburiyatini oladi. Agar qonunchilikda yoxud taraflar kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ishni bajarish uchun pudratchi tavakkal qiladi.Pudrat shartnomasining ayrim turlari (maishiy pudrat, qurilish pudrati, loyihalash yoki qidiruv ishlari pudrati, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologiya ishlari pudrati)ga, agar ushbu Kodeksning bunday turdagi shartnomalar to‘g‘risidagi qoidalarida boshqacha tartib belgilangan bo‘lmasa, ushbu paragrafda nazarda tutilgan qoidalar qo‘llanadi.
632-modda. Pudrat shartnomasi bo‘yicha bajariladigan ishlarPudrat shartnomasi ashyoni tayyorlash yoki uni qayta ishlash (ishlov berish) yoxud boshqa ishni bajarib, natijasini buyurtmachiga berish yoki boshqacha tarzda topshirish haqida tuziladi.Agar pudrat shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ish pudratchining materiallari, uning kuchi va mablag‘lari hisobidan bajariladi.Agar pudrat shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, buyurtmachining topshirig‘ini bajarish usullarini pudratchi mustaqil belgilaydi.Pudratchi o‘zi bergan materiallar va uskunalarning sifati tegishli darajada bo‘lmaganligi uchun, shuningdek uchinchi shaxslar huquqlari bo‘lgan materiallar va uskunalarni berganligi uchun javobgar bo‘ladi.


25. Pudrat shartnomalari nima maqsadda tuziladi?
631-modda. Pudrat shartnomasiPudrat shartnomasi bo‘yicha bir taraf (pudratchi) ikkinchi taraf (buyurtmachi)ning topshirig‘iga binoan ma’lum bir ishni bajarish va uning natijasini buyurtmachiga belgilangan muddatda topshirish majburiyatini oladi, buyurtmachi esa ish natijasini qabul qilib olish va buning uchun haq to‘lash majburiyatini oladi. Agar qonunchilikda yoxud taraflar kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ishni bajarish uchun pudratchi tavakkal qiladi.Pudrat shartnomasining ayrim turlari (maishiy pudrat, qurilish pudrati, loyihalash yoki qidiruv ishlari pudrati, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologiya ishlari pudrati)ga, agar ushbu Kodeksning bunday turdagi shartnomalar to‘g‘risidagi qoidalarida boshqacha tartib belgilangan bo‘lmasa, ushbu paragrafda nazarda tutilgan qoidalar qo‘llanadi


26. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasining mohiyatini tushuntiring?
564-modda. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasi
Transport vositasini ekipaji bilan ijaraga berish shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi transport vositasini vaqtincha egalik qilish va foydalanish uchun haq evaziga ijaraga oluvchiga beradi va o‘z kuchi bilan uni boshqarish hamda texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatadi. Transport vositasini ekipajsiz ijaraga berish shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi transport vositasini boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatmagan holda vaqtincha egalik qilish va foydalanish uchun ijaraga oluvchiga haq evaziga beradi. Ushbu bobning ijara shartnomasini nomuayyan muddatga qayta tuzish va ijaraga oluvchining ijara shartnomasini yangi muddatga qaytadan tuzishga imtiyozli huquqi haqidagi qoidalari transport vositasini ijaraga berish shartnomasiga nisbatan qo‘llanmaydi.


27. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasi qanday shaklda tuziladi?
565-modda. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasining shakli
Transport vositasini ijaraga berish shartnomasi, uning muddatidan qat’i nazar, yozma shaklda tuzilishi shart.
Qonunchilikda belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan avtomototransport vositalarini ijaraga berish shartnomasi notarial tasdiqlangan bo‘lishi kerak bundan ushbu moddaning uchinchi va to‘rtinchi qismlarida nazarda tutilgan hollar mustasno.
Yengil avtomobillar va mototransport vositalarini ijaraga berish bo‘yicha xizmat ko‘rsatadigan yuridik shaxslar jismoniy shaxslar bilan yengil avtomobillar va mototransport vositalarini o‘ttiz kungacha bo‘lgan muddatga ijaraga berish shartnomalarini oddiy yozma shaklda tuzishlari mumkin.
Avtomototransport vositalari elektron savdo platformasi vositasida elektron onlayn-auksion orqali ijaraga berilganda ijaraga berish shartnomalarini notarial tartibda tasdiqlash talab etilmaydi. Bunda elektron onlayn-auksion natijalariga ko‘ra rasmiylashtirilgan bayonnoma ijara shartnomasi kuchiga ega bo‘ladi.


28. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasida ijaraga oluvchining majburiyatlari nimadan iborat?
567-modda. Transport vositasini tijorat maqsadida ishlatish bilan bog‘liq xarajatlarni to‘lash bo‘yicha ijaraga oluvchining majburiyati
Agar transport vositasini ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, transport vositasini tijorat maqsadida ishlatish munosabati bilan yonilg‘i va ishlatish jarayonida sarflanadigan boshqa materiallar haqini to‘lash, yig‘imlar va boshqa chiqimlarni to‘lash ijaraga oluvchi zimmasida bo‘ladi.
568-modda. Transport vositasi uni saqlash, boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatmagan holda ijaraga berilganida ijaraga oluvchining majburiyatlari
Ijaraga oluvchi transport vositasini ijaraga berish shartnomasi amal qilib turgan butun muddat davomida ijaraga olingan transport vositasini tegishli holatda saqlab turishi, jumladan uni joriy ta’mirlashni, shuningdek, agar shartnomada boshqacha hol nazarda tutilgan bo‘lmasa, kapital ta’mirlashni ham amalga oshirishi shart.
Ijaraga oluvchi ijaraga olingan transport vositasini o‘z kuchi bilan boshqaradi, shuningdek undan tijorat maqsadida va texnik foydalanishni amalga oshiradi.
Agar shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ijaraga oluvchi ijaraga olingan transport vositasini saqlash, uni sug‘urtalash, shu jumladan o‘z javobgarligini sug‘urtalash, transport vositasini ishlatish bilan bog‘liq xarajatlarni amalga oshiradi.
29. Transport vositasidan foydalanish haqida uchinchi shaxslar bilan tuziladigan shartnomalar deganda nimani tushunasiz?
569-modda. Transport vositasidan foydalanish haqida uchinchi shaxslar bilan tuziladigan shartnomalar Agar ijara shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ijaraga oluvchi ijaraga olingan transport vositasini ekipaj bilan yoki ekipajsiz ijara shartnomasi shartlari asosida ijaraga beruvchining roziligi bilan qo‘shimcha ijaraga berishga haqli. Ijaraga oluvchi ijaraga beruvchining roziligisiz o‘z nomidan, agar ijara shartnomasida nazarda tutilgan transport vositalaridan foydalanish maqsadlariga, bordi-yu bunday maqsadlar belgilab qo‘yilgan bo‘lmasa, transport vositasining vazifasiga xilof bo‘lmasa, uchinchi shaxslar bilan tashish shartnomalarini va boshqa shartnomalarni tuzishga haqli.


30. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasida transport vositasi bilan yetkazilgan zarar uchun javobgarlik deganda nimani tushunasiz?
570-modda. Transport vositasiga yetkazilgan zarar uchun javobgarlik
Ijaraga berilgan transport vositasi halokatga uchragan yoki shikastlangan taqdirda, agar ijaraga beruvchi transport vositasi qonun yoki shartnomaga muvofiq ijaraga oluvchi javobgar bo‘ladigan holatlarda halokatga uchraganini yoki shikastlanganligini isbot qilsa, ijaraga oluvchi yetkazilgan zararni ijaraga beruvchiga to‘lashi shart.
571-modda. Transport vositasi bilan yetkazilgan zarar uchun javobgarlik
Ekipaj bilan ijaraga berilgan transport vositasi, uning mexanizmlari, qurilmalari, jihozlari va shu kabilar bilan uchinchi shaxslarga yetkazilgan zarar uchun javobgarlik, ushbu Kodeksning 57-bobi qoidalariga muvofiq, ijaraga beruvchi zimmasida bo‘ladi. Ijaraga beruvchi zarar ijaraga oluvchining aybi bilan yetkazilganligini isbotlasa, uchinchi shaxslarga to‘langan pul summasini qoplashni ijaraga oluvchidan regress tartibida talab qilishga haqli.
Transport vositasi saqlash, boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatmagan holda ijaraga berilganida transport vositasi, uning mexanizmlari, qurilmalari, jihozlari va shu kabilar bilan uchinchi shaxslarga yetkazilgan zarar uchun ushbu Kodeksning 57-bobi qoidalariga muvofiq ijaraga oluvchi javobgar bo‘ladi.


31. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasida ijaraga beruvchining majburiyatlari nimalardan iborat?
566-modda. Transport vositasi uni saqlash, boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatgan holda ijaraga berilganda ijaraga beruvchining majburiyatlari
Ijaraga beruvchi shartnoma amal qilib turgan butun muddat davomida ijaraga berilgan transport vositasini tegishli holatda saqlashi, shu jumladan joriy va kapital ta’mirlashi hamda zarur asbob-uskunalarni berishi shart.
Ijaraga beruvchining transport vositasini boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha ijaraga oluvchiga ko‘rsatadigan xizmatlari hajmi transport vositasining shartnomada ko‘rsatilgan ijara maqsadlariga mos ravishda normal va xavfsiz ishlatilishini ta’minlashi shart. Ijara shartnomasida ijaraga oluvchiga ko‘rsatiladigan xizmatlarning yanada kengroq doirasi nazarda tutilishi mumkin.
Transport vositasi ekipajining tarkibi va uning malakasi taraflar uchun majburiy bo‘lgan qoidalarga va shartnomada belgilangan shartlarga, bordi-yu, taraflar uchun majburiy bo‘lgan qoidalarda bunday talablar belgilab qo‘yilmagan bo‘lsa, –– shunday turdagi transport vositasini ishlatishning odatdagi amaliyoti talablari va shartnoma shartlariga javob berishi lozim. Ekipaj a’zolari ijaraga beruvchi bilan mehnat munosabatlarini saqlab qoladilar. Ular ijaraga beruvchining transport vositasini boshqarish va texnik foydalanishga doir ko‘rsatmalariga va ijaraga oluvchining transport vositasini tijorat maqsadida ishlatishga doir ko‘rsatmalariga bo‘ysunadilar. Agar transport vositasini ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ekipaj a’zolarining xizmatiga haq to‘lash, shuningdek ularni saqlash xarajatlari ijaraga beruvchi zimmasida bo‘ladi.
Agar transport vositasini ijaraga berish shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, transport vositasini sug‘urta qilish va (yoki) uning tomonidan yoki uni ishlatish munosabati bilan yetkazilishi mumkin bo‘lgan zarar uchun javobgarlikni sug‘urtalash majburiyati, bunday sug‘urtalash qonun yoki shartnomaga muvofiq majburiy bo‘lsa, ijaraga beruvchi zimmasiga yuklatiladi.


32. Transport vositasini ekipaji bilan ijaraga berish shartnomasiga baho bering?
564-modda. Transport vositasini ijaraga berish shartnomasi
Transport vositasini ekipaji bilan ijaraga berish shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi transport vositasini vaqtincha egalik qilish va foydalanish uchun haq evaziga ijaraga oluvchiga beradi va o‘z kuchi bilan uni boshqarish hamda texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatadi.Transport vositasini ekipajsiz ijaraga berish shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi transport vositasini boshqarish va texnik foydalanish bo‘yicha xizmat ko‘rsatmagan holda vaqtincha egalik qilish va foydalanish uchun ijaraga oluvchiga haq evaziga beradi.Ushbu bobning ijara shartnomasini nomuayyan muddatga qayta tuzish va ijaraga oluvchining ijara shartnomasini yangi muddatga qaytadan tuzishga imtiyozli huquqi haqidagi qoidalari transport vositasini ijaraga berish shartnomasiga nisbatan qo‘llanmaydi.


33. Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasining mohiyatini yoritib bering?
573-modda. Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi
Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi bo‘yicha ijaraga beruvchi ijaraga oluvchiga bino yoki inshootni vaqtincha egalik qilish va foydalanish yoxud vaqtincha foydalanish uchun topshirish majburiyatini o‘z zimmasiga oladi.
Agar ushbu Kodeksning korxonani ijaraga berish to‘g‘risidagi qoidalarida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, ushbu paragrafning qoidalari korxonalar ijarasiga tatbiq etiladi.


34. Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi shakliga huquqiy baho bering?
574-modda. Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasining shakli va uni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish
Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi taraflar imzolaydigan bitta hujjat tarzida yozma shaklda tuziladi.Bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasining shakliga rioya etmaslik uning haqiqiy bo‘lmasligiga olib keladi.
Fuqarolar o‘rtasida tuzilgan bino yoki inshootni yoxud uning bir qismini ijaraga berish shartnomasi davlat soliq organlarida hisobga qo‘yilishi lozim.Bir yildan kam bo‘lmagan muddatga tuzilgan bino yoki inshootni ijaraga berish shartnomasi davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim va ro‘yxatdan o‘tkazilgan paytdan boshlab tuzilgan hisoblanadi.