1. Hayot faoliyati xavfsizligi chet el tajribasi

Mavzu: Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlashga oid chet davlatlarda qabul qilingan qonunlar va meyoriy hujjatlar taxlili.
REJA:
1.Hayot faoliyati xavfsizligi chet el tajribasi.
2.Hayot faoliyati xavfsizligi chet el qonunlari va me’yoriy hujjatlar tahlili.
3. Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash.

1.Hayot faoliyati xavfsizligi chet el tajribasi
Dunyoda barcha jabhalarida ro’y berayotgan ulkan o’zgarishlar shiddatli tehnologik taraqqiyot , aholinng ko’payishi va mehnat bozoridagi ehtiyoj o’zgarib borayotgan XXI asr talablariga muvofiq tarzda moslashishi uchun ta’llimga mutlaqo yangi yo’nalishuvlari taqozo etmoqda, dedi yaponiyalik ta’lim bo’yicha ekspert USHIO MUIRA .Shu sababli sifatli ta’limdan baxramand bo’lish ,bunday baxramandlik faqat maktab yoki oliy o’quv yurti doirasida cheklanib qolmasdan, butun umr mobaynida davom etishi g’oyat muhimdir.
Fuqaro mudofaasi o’rnini bo’lishi mumkin bo’lgan yirik ko’lamdagi favqulodda vaziyatlarga avvaldan tayyorgarlikni ta’minlovchi yangi maxsus davlat tizimi egalishi bu tinchlik hamda urush davrida aholini va hududlarini favqulodda muhofaza qilish tushuniladi. Bu tizim aholini favqulodda vaziyatlarda muhofaza qilish va qutqaruv ishlarini o’tkazibgina qolmay, boshqa muhim tadbirlarini xavfli hududlarni xaritalashtirish ,seysmik mustahkam bino va inshoatlarni ko’rish qisqa, o’rta , va uzoq muddatli bashoratlash ishlariga tayyorgarligini amalga oshirmoqda.
Ericson bu tashkilotlar xavfsizlik darajasini belgilaydi , uning madaniyati orqali o’zini samaralariga erishadi hisoblangan deydi .U shuningdek bir kompaniya tashkilotning uning doirasida madaniyat – bu xodimlar kutilmoqda va ma’suliyat bor uchun xavfli xatti xarakatlarni vaziyatlarni hisobot boshqarish bo’lishi kerak deb hisoblaydi.Bundan tashqari boshqaruv orqali belgilangan bo’lishi kerak. Kuzatishlar natijasining asosiy maqsadlaridan biri muntazam mas balki xavfsizlik jarayonidan namuna olish (Krause 1997) tanlab xavf xatarlar bilan bog’liq xatti xarakatlarni kuchli xavola etadi.:
1)Xulw muhim yurish –turish, kelajak xavfsizlik ko’rsatkichni muhim deb hisoblanadi. Xodim yo’naltirilgan jarayonlar va qisman kuchaytirish Krause xodimlarni tahrir tizimini turlicha formula orqali taqdim etadi.
2)Peterson versus chklangan imkoniyatlarini kengaytirish konsepsiyasini muhokama umumiy huquq va imkoniyalarini kengaytirish.
Chet ellik ekspertlar O'zbekistonda ta'limni rivojlantirish uchun yalpi ichki mahsulotning 10-12 foizi, ya'ni rivojlangan davlatlarga nisbatan 3-4 barobar ko'p hiya ko'p yo'naltirilayotganini yuksak baholadi. Ular mazmun-mohiyatiga noyob Kadrlar tayyorlash milliy dasturi berayotgan yuksak samaralarni alohida qayd etdi. Mamlakatimizda savodxonlik darajasi qariyb 99 foizni tashkil etadi. Bularning barchasi O'zbekistonda mazkur sohaga oid rivojlanish maqsadlariga erishilganidan dalolat ekani ta'kidlandi.
"Dunyoda barcha jabhalarda ro'y berayotgan ulkan o'zgarishlar shiddatli texnologik taraqqiyot, aholining ko'payishi va mehnat bozoridagi ehtiyoj o'zgarib borayotgan XXI asr talablariga muvofiq tarzda moslashish uchun ta'limga mutlaqo yangi yondashuvlarni taqozo etmoqda, - dedi yaponiyalik ta'lim bo'yicha ekspert Ushio Miura. Shu sababli sifatli ta'limdan bahramand bo'lish, bunday bahramandlik faqat maktab yoki oliy o'quv yurti doirasida cheklanib qolmasdan, butun umr mobaynida davom etishi g'oyat muhimdir.
O'zbekiston bularning barchasiga erishayotganini o'z ko'zimiz bilan ko'rdik. Ushbu vazifalarni amalga oshirishda NNTlar ham faol ishtirok etib, aholining turli toifalari uchun kurslar, trening va seminarlar tashkil etmoqda. Bu esa mazkur sohadagi davlat siyosatini hayotga samarali tatbiq etishga xizmat qilmoqda".
Sog'liqni saqlash sohasida ham ulkan o'zgarishlar ro'y berdi. Bepul shoshilinch tibbiy yordam ko'rsatish tizimi, ko'p tarmoqli qishloq vrachlik punktlari, perinatal va skrining markazlari tashkil etildi.
Ona va bola salomatligini muhofaza qilish bo'yicha amalga oshirilayotgan milliy model jahon hamjamiyati tomonidan boshqa mamlakatlar uchun namuna sifatida e'tirof etildi. Bularning natijasida istiqlol yillarida onalar o'limi 3,2, bolalar o'limi esa 3,4 baravar qisqardi. MRMning muhim ko'rsatkichlaridan biri - o'rtacha umr ko'rish davomiyligi mamlakatimizda 66 yoshdan 73,5 yoshga yetdi. Ushbu ko'rsatkichlar mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy sohalardagi yutuqlarining yorqin ifodalaridandir.
"O'zbekiston davlat organlari va jamoat tashkilotlarining, xususan, joylarda MRMga erishish borasidagi yaqin va samarali hamkorligi yuksak natijalar bermoqda, – dedi "Save the children" xalqaro tashkilotining O'zbekistondagi filiali direktori Son Jeong Baye (Janubiy Koreya). - Mamlakatingiz NNTlari bilan birgalikda mazkur vazifalarga to'liq mos "Obod turmush yili" Davlat dasturini hayotga tatbiq etishda ishtirok etish imkoniyatiga ega bo'lganimizdan mamnunmiz.
Tabiiy ofatlar, vafqulodda vaziyatlar ko'pchilikni shoshirib qo'yadi. Bunday vaziyalarda to'g'ri harakatlanish, o'zini tutish qoidalarini yaxshilab o'rganib olish darkor. To'satdan yuz bergan vaziyalarning salbiy oqibatini oldindan bilib bo'lmasligi xatto ular borasida yaxshi tayyorgarlik ko'rgan mamlakatlarni ham shoshirib qo'yadi. Buni Yaponiya misolida ham ko'rish mumkin.
Aholini va hududlarni UZ favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilishining qonuniy asosalrini O'z. Res. Prezidentining farmonlari. O'z.Res qonunlari, vazifalari mahkamasining qarorlari va favqulotda vaziyatlar vazirligining ko'rsatma va buyruqlari tashkil etadi.
Aholini va hududlarni favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilishning mohiyati va asosi. Bizga ma'lumki, XX asrning 60 yillaridan fuqaro muhofazasi tizimi faoliyat ko'rsatib kelgan. Uning asosiy vazifasi tinchlik davrida va urush davrida, urush sharoitida mamalkat aholisini yalpi qig'rin qurollari va boshqa hujum vositalaridan himoya qilish, urush sharoitida mamalakat aholisini xalq xo'jaligi obyektlarining barqaroro ishlashini ta'minlash hamda falokat o'choqlarida qutqarish va tiklash ishlarini o'z vaqtida samarali amalga oshirishdan iborat edi.

2. Hayot faoliyati xavfsizligi chet el qonunlari va me’yoriy hujjatlar tahlili

Cooper to’qqiz qadam amlaga oshirish jarayonini (1998) tavsiya qiadi.Tavsiya etilgn bir qisqartmalar moslashtirish quyidagi qaamlar plus tizimini muammolaini hal qilishga intilishning muhim qadam uzluksiz takomillashtirish:
1)Kadr va ishchilarni huquqlarini himoya qilish ;
2)BRIE FI INGS va ta’lim ongini o’zgartirish xavfsizlikni hulqiy va huquqiy shakllari uning salohyatini belgilab berish;
3)Amalga oshirish va tashkil qilish / Hal qilinishi lozim bo’lgan faoliyat xavfsizligi loyihasi ustida tanqidiy fikrlash;
4)Xavfli ishlarni tahlil qilish o’tgan uch yil davomida ekspertlarni aniqlahicha jarohatlanishlar soni keskin ortgan, eng muimi xavfsizlik nazorat organlari rivojlantitildi va ko’paydi;
5)Xavfsizlik xodimlari kuzatuvchi ishchi guruhlarni xulq atvorlarini boshqalarga bo’lgan aloqalarni ta’milash;
6)Asosiy xavfsiz xatti xarakatlarni tashkil qilish, o’rtacha xavfsiz xatti xarakatlarni amlaga oshirish xavflarni vaqtida aniqlash va vaqtida bartaraf qilish;
Favqulotda vaziyat - odamlar qurbon bo'lishi, - ularning sog'ligi yoki atrof tabiiy muhitga zarar yetishi, jiddiy moddiy talofatlar keltirib chiqarishi hamda odamlar hayot faoliyati sharoiti izdan chiqishiga olib kelishiga mumkin bo'lgan yoki olib kelgan avariya, halokat, xavfli tabiiy hodisa yoki boshqa tabiiy ofat natijasida muayyan hududda yuzaga kelgan vaziyat.
Aholini va hududlarni favqulotda vaziyatalardan muhofaza qilish favqulotda vaziyatlarning oldini olish va ularni bartaraf etish choralari, usullari, vositalari, tizimi, say-harakatlari majmui.

Favqulotda vaziyatlarning oldini olish, oldinda o'tkazilib, favqulotda vaziyatlar ro'y berishi, xavfini imkon qadar kamaytirishga, bunday vaziyatlar ro'y bergan taqdirda esa odamlar sog'lig'ini saqlash, atrof tabiiy muhitiga yetkaziladigan zarar va moddiy talofatlar miqdorini kamaytirishga qaratilgan tadbirlar kompleksi.

Favqulotda vaziyatlarni bartaraf etish-favqulotda vaziyatlar ro'y berganda o'tkazilib, odamlar hayoti va sog'lig'ini saqlash, atrof tabiiy muhitga yetkaziladigan zarar va moddiy talofatlar miqdorini kamaytirishga, shuningdek favqulotda vaziyatlar ro'y bergan zonalarni olib, xavfli omillar ta'sirini tugatishga qaratilgan avariya-qutqaruv ishlari va kechiktirib bo'lmaydigan boshqa ishlar kompleksi.
Aholi va hududlarni qilish sohasida qo'yilgan dada vaziyatlardan muhofaza dadil qadamlardan biri-avval mudofaa vazirligi qoshida fuqaro mudofaasi va favqulotda vaziyatlar boshqarmasining, so'ngra esa, shu boshqarma negizida O'z.R Prezidentining 1996 - yil 4- martdagi PF-1378 farmoni bilan favqulotda vaziyatlar vazirligining tashkil etilishi bo'ldi.
Farmon bilan favqulotda vaziyatlarni bartaraf etish, aholi hayoti va salomatligini, moddiy va ma'naviy qadriyatlarini muhofaza qilish shuningdek tinchlik va xarbiy davrda favqulotda vaziyatlar vujudga kelganda ularning oqibatlarini tugatish hamda zararlarini kamaytirish sohasida davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish vazirlikni asosiy vazifalaridan biri deb belgilanadi.
Fuqaro mudofaasi o'rnini bo'lishi mumkin bo'lgan yirik ko'lamdagi favqulotda vaziyatlarga avvaldan tayyorgarlikni ta'minlovchi yangi maxsus davlat tizimi egalashi, bu tinchlik hamda urush davrida aholini va hududlarni favqulotda.
Bu tizim aholini favqulotda vaziyatlarda muhofaza qilish va qutqaruv ishlarini o'tkazibgina qolmay, boshqa muhim tadbirlarni xavfli huduhlarni xaritalashtirish, seysmik mustahkam bino va inshootlarni ko'rish, qisqa, o'rta va uzoq muddatli bashoratlash ishla tayyorgarligini edi.
Shu o'rinda yana bir masalani oydinlashtirib olishga to'g'ri keladi. Favqulotda vaziyatning o'zi nimaq Undan aholi va hududlarni muhofaza qilish deganda nimani ko'zda tutishimiz lozimq

Favqulotda vaziyat - odamlar qurbon bo'lishi, ularning sog'ligi yoki atrof tabiiy muhitga zarar yetishi, jiddiy moddiy talofatlar keltirib chiqarishi hamda odamlar hayot faoliyati sharoiti izdan chiqishiga olib kelishiga mumkin bo'lgan yoki olib kelgan avariya, halokat, xavfli tabiiy hodisa yoki boshqa tabiiy ofat natijasida muayyan hududda yuzaga kelgan vaziyat.

Aholini va hududlarni favqulotda vaziyatalardan muhofaza qilish favqulotda vaziyatlarning oldini mish va ularni bartaraf etish choralari, usullari, vositalari, tizimi, say-harakatlari majmui.

Favqulotda vaziyatlarning oldini olish, oldinda o'tkazilib, favqulotda vaziyatlar ro'y berishi, xavfini imkon qadar o'y bergan taytirishga, bunday vaziyatlar esa sog'lig'ini saqlash, atrof tabiiy muhitiga yetkaziladigan zarar va moddiy talofatlar miqdorini kamaytirishga qaratilgan tadbirlar kompleksi.

Favqulotda vaziyatlarni bartaraf etish- favqulotda vaziyatlar ro'y berganda o'tkazilib, odamlar hayoti va sog'lig'ini saqlash, atrof tabiiy muhitga yetkaziladigan zarar va moddiy talofatlar miqdorini kamaytirishga, shuningdek favqulotda vaziyatlar ro'y bergan zonalarni olib, xavfli omillar ta'sirini tugatishga qaratilgan avariya-qutqaruv ishlari va kechiktirib bo'lmaydigan boshqa ishlar kompleksi.
Aholi va hududlarni favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasida qo'yilgan dadil qadamlardan biri-avval mudofaa vazirligi qoshida fuqaro mudofaasi va favqulotda vaziyatlar boshqarmasining, so'ngra esa, shu boshqarma negizida O'z.R Prezidentining 1996 yil 4- martdagi PF-1378 farmoni bilan favqulotda vaziyatlar vazirligining tashkil etilishi bo'ldiz.
Farmon bilan favqulotda vaziyatlarni bartaraf etish, aholi hayoti va salomatligini, moddiy va ma'naviy qadriyatlarini muhofaza qilish shuningdek tinchlik va xarbiy davrda favqulotda vaziyatlar vujudga kelganda ularning oqibatlarini tugatish hamda zararlarini kamaytirish sohasida davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish vazirlikni asosiy vazifalaridan biri deb belgilanadi.