1-hafta 1-ma’ruza. Mavzu: Dasturiy ta’minot talablar injiniring faniga kirish. Asosiy tushunchalar. Reja

3.1.6. Talablarning aniqlanishini ishlab chiqish usullari
Dasturiy ta’minot tizimlariga talablarni ishlab chiqishning uchta usuli mavjud:
1. foydalanuvchi tomonidan ishlab chiqilgan, boshqariluvchi;
2. foydalanuvchi tomonidan ishlab chiqilgan, nazorat qilinuvchi;
3. foydalanuvchidan mustaqil ravishda.
Foydalanuvchiga asoslangan holda ishlab chiqishda OS talablari foydalanuvchi tomonidan belgilanadi. Bunday ishlab chiqish foydalanuvchi dasturiy ta’minotni ishlab chiqish uchun shartnoma tuzgan va dasturiy ta’minotga qo‘yiladigan talablar ushbu shartnomaning bir qismi bo‘lgan hollarda amalga oshiriladi. Ushbu talablarni shakllantirishda DT ishlab chiquvchisining roli ko‘rib chiqilayotgan hujjatning tegishli bahosi bilan ularni aniqlashtirishgacha kamayadi. Bunday rivojlanish ushbu hujjatning bir necha bor qayta ko‘rib chiqilishiga olib kelishi mumkin.
Foydalanuvchi tomonidan boshqariladigan ishlab chiqishda dasturiy ta’minotga talablar ishlab chiquvchi tomonidan foydalanuvchi vakili ishtirokida shakllantiriladi. Foydalanuvchining vazifasi ishlab chiquvchiga uning ehtiyojlari to‘g‘risida ma’lumot berish va ishlab chiqilgan talablar uning ehtiyojlarini aks ettirishi ustidan nazorat qilishdir. Ishlab chiqilgan talablar foydalanuvchi vakili tomonidan tasdiqlangan. Dasturiy ta’minotning ishonchliligini ta’minlash nuqtai nazaridan talablarni ishlab chiqishning ushbu usuli eng maqbuldir.
Foydalanuvchidan mustaqil ravishda ishlab chiqishda dasturiy ta’minotga talablar foydalanuvchi ishtirokisiz aniqlanadi. Bu odatda ishlab chiquvchi keng foydalanish uchun dasturiy ta’minot yaratishga qaror qilganda sodir bo‘ladi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, talablarni shakllantirishdagi va tizim vazifalarini belgilashdagi xatolarning ulushi tizimni kodlash paytida yo‘l qo‘yilgan xatolar ulushidan oshib ketadi. Bu talablarni shakllantirish jarayonining sub'ektiv xususiyati va ularni rasmiylashtirish usullarining etishmasligi bilan bog‘liq.

3.1.7. Tashqi tavsif tuzilishi
Tashqi tavsifda ikkita mustaqil qism ajratiladi. DT ning xatti-harakatining tavsifi DT-ning bajarishi kerak bo‘lgan funksiyalarni belgilaydi va shuning uchun u DT-ning funksional spesifikatsiyasi deb nomlanadi. Funksional spesifikatsiya e'lon qilingan funksiyalarni amalga oshiradigan amaldagi kod fragmentlarini belgilaydi. Dasturiy ta’minot sifatiga qo‘yiladigan talablar ishlab chiquvchi ushbu dasturiy ta’minotni ishlab chiqishda erishishi kerak bo‘lgan maqsadlari to‘g‘risida aniq bo‘lishi uchun shakllantirilishi kerak. Tashqi tavsifning ushbu qismi DT sifat spesifikatsiyasi deb ataladi.
Odatda, sifat spesifikatsiyasini ishlab chiqish dasturiy ta’minotning funksional spesifikatsiyasini ishlab chiqishdan oldin bo‘ladi, chunki dasturiy ta’minot sifatiga qo‘yiladigan ba’zi talablar funksional spesifikatsiyaga maxsus funksiyalar kiritilishini oldindan belgilab qo‘yishi mumkin (masalan, ruxsatsiz kirishdan himoya).

Savol va topshiriqlar

1. 
   Dasturiy ta’minot nima?
   
2. 
   Dastur talablari
   
3. 
   Dasturiy ta’minot talablar injiniringi fani maqsad va vazifasi
   
4. 
   Dasturiy ta’minot funksional talablari
   
5. 
   Dasturiy ta’minot funksional bo’lmagan talablari