1. Gaplarning turlari

2.Gapda so'z tartibi

Gapda so'zlar gap bo'laklari vazifasida keladi. Gap tarkibida so'zlar tartibi ikki xil:

I. Odatdagi tartib. Bunda: 1) Ega gapning boshida, kesim oxirida keladi. Yosh havaskorlar to'plandilar.

2) Ba'zan payt holi egadan oldin keladi: Bugun yosh havaskorlar to'plandilar.

II. O'zgarbon tartib (bu inversiya ham deyiladi).

1) Ega kesimdan keyin keladi: Yashasin mustaqillik.

2) To'ldiruvchi kesmdan keyin keladi: To'xtat suvni!

3. Abzatsning xususiyatlari.

Abzats quyidagicha tahlil qilinishi mumkin:

Mavzu sarlavhasi - Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida ko‘chmas mulkchilik darajasi juda xilma-xil;

1)1-misol - Misol uchun, Germaniya eng past darajaga ega, ya’ni 42%, Ispaniya esa ikki baravar ko‘p 85%;

2)2-misol - AQSh va Buyuk Britaniya deyarli bir xil ko‘rsatkichga ega, ya’ni 70%;

3)Sabab - bunday o‘zgarishlarning sababi iqtisodiydan ko‘ra madaniy va tarixiylikni ko‘rsatadi, chunki yuqori ko‘rsatkichlar rivojlangan davlatlarda mavjud bo‘lganidek, qoloq davlatlarda ham bor;

4)Xulosa - bu yerda xalqning farovonligi va ko‘chmas mulkchilik darajasi o‘rtasida bog‘liqlik yo‘q.

Bu misollar quyidagini ko‘rsatadi:

a) Abzats bir mavzuga bog‘liq bo‘lgan holda, bir necha gaplardan tashkil topgan. Abzaslarga bo‘lish muallif va kitobxonning argumentlar bilan mukammal mashg‘ul bo‘lishi uchun yordam beradi;

b) Abzatsning hajmi matn turiga qarab turlanadi, ammo, odatda, u to‘rt yoki besh gapdan iborat bo‘ladi.

c) Odatda(har doim emas), birinchi jumla mavzuga kirish bo‘lib xizmat qiladi. Keyingilari esa ta’riflar beradi, misollar, qo‘shimcha ma’lumotlar, sabablar va xulosalar;

d)Abzats qismlari o‘zaro qalin shriftli ibora va bog‘lovchilar bilan farqlanadi.

Yangi mavzuni boshlashingiz uchun quyidagi iboralarni ishlatishingiz mumkin:

Bu muammoga (savolga) o‘ta turib...

Infeksiyaning tarqalish sur'ati ham ...

kabi qaralishi lozim...

bu qarab chiqish uchun уana bir joy ...

Abzatslarga kirish va ularni bir-biriga bog‘lash.

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar

1- mashq. Quyidagi abzatsni tahlil qiling.

“Ko‘chmas mulk egaligini rag‘batlantirish kerakmi?” deb nomlangan essening kirish qismidan olingan. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida ko‘chmas mulkchilik darajasi juda xilma-xil. Misol uchun, Germaniya eng past darajaga ega, ya’ni 42%, Ispaniya esa ikki baravar ko‘p 85%. AQSh va Buyuk Britaniya deyarli bir xil ko‘rsatkichga ega, ya’ni 70%. Bunday o‘zgarishlarning sababi iqtisodiydan ko‘ra madaniy va tarixiylikni ko‘rsatadi, chunki yuqori ko‘rsatkichlar rivojlangan davlatlarda mavjud bo‘lganidek, qoloq davlatlarda ham bor. Bu yerda xalqning farovonligi va ko‘chmas mulkchilik darajasi o‘rtasida bog‘liqlik yo‘q.

2 - mashq. Quyida berilgan zaruriy qismlami tartib bilan joylashtirib, ular asosida so'rov xati namunasini yarating.

Bu qurilma bizni juda qiziqtirdi. universitetimiz yosh olimlari tomonidan yaratilgan oqova suvlami tozalash qurilmasi. «Ekolot» xalqaro jamg'armasi raisi A. Maqsudov. Bu haqda «Ma’rifat» gazetasida xabar chop etildi. Shu sababli Sizdan ushbu qurilmaning texnik tavsifi, yo‘riqnomasi va modelini yuborishingizni so‘raymiz. Iqtisodiyot litseyi direktori M.Saidovga.

3 - mashq. Quyidagi qurilmalar asosida gaplar tuzing va shu gaplar asosida matn yarating.

Kim? xabar yetkazadi.

Kimga?

Kim? qabul qiladi.

Kimdan?

Qachon? yig‘ilish bo‘ladi (o‘tkaziladi).

Nima?

Kim? qatnashishi (tayyorgarlik ko‘rishi) shart.

Nima uchun?