1. Fiziologiya va tibbiyot fanining predmeti

38.
 
qizil qon hujayralari va ularning vazifalari. 
Eritrositlar qonning eng ko'p hosil bo'lgan elementlaridir. Hajmiga qarab normositlar, 
mikrotsitlar va makrositlar farqlanadi. Eritrotsitlar yadrosi, mitoxondriyalari va oqsil 
sintezlovchi tizimiga ega emas, ular bir jinsli sitoplazma bilan ajralib turadi. Qonda erkaklarda 
4,5-5,5 x 1012/l eritrotsitlar, ayollarda 3,7-4,7 x 1012/l eritrotsitlar mavjud. Eritrositlarda 60% 
gacha suv va 40% quruq qoldiq bo'lib, shundan 34% gemoglobin, 6% ga yaqini turli oqsillar, 

---

39 
glyukoza, lipidlar va mineral moddalardir.Demak, gemoglobin eritrotsitlar quruq massasining 
90-95% ni tashkil qiladi. 
Barcha eritrotsitlarning 85% ga yaqini bikonkav disk shakliga ega bo'lgan diskotsitlardir, bu 
eritrotsitlar membranasining diffuziya xususiyatlarini yaxshilaydi. Qolgan 15% eritrotsitlar 
boshqa shaklga ega.
Poykilotsitoz
- qizil qon hujayralari shaklining o'zgarishi. Og'ir anemiyada 
kuzatiladi.
Eritrositlar yuqori plastiklikka ega, bu ularning diametri 2,5-3 mikrongacha bo'lgan 
kapillyarlardan o'tishini osonlashtiradi. Plastisit xususiyati diskoid eritrotsitlarda yaxshi 
ifodalangan. Qarish bilan eritrotsitlarning plastisitivligi pasayadi va ular sferotsitlarga aylanadi. 
Eritrotsitlar membranasining plastisitivligi ularning osmotik barqarorligini ta'minlaydi. 
Eritrositlardagi osmotik bosim qon plazmasiga qaraganda bir oz yuqori bo'lib, eritrotsitga suv 
kirishi tufayli hujayra turgorini ta'minlaydi. 
Eritrositda oqsillar, gem, lipidlar sintezlanadi, nuklein kislotalar va ATP miqdori keskin 
kamayadi. Eritrositni energiya bilan ta'minlash faqat anaerob glikoliz natijasida glyukozadan 
foydalanish hisobiga amalga oshiriladi. 
Eritrositlarning funktsiyalari: 
1.
Nafas olish (O2 va CO2ni tashish, boshqa moddalarni tashish) 
2.
Gemoglobin va karbonat angidraz fermenti mavjudligi tufayli qonning kislota-ishqor 
holatini barqarorlashtirishda ishtirok etish. 
3.
Qon koagulyatsiyasi jarayonlarida ishtirok etish 
4.
Endogen va ekzogen kelib chiqadigan zaharli mahsulotlarning adsorbsiyasi va ularning 
inaktivatsiyasi 
5.
Immunitet reaktsiyalarida ishtirok etadi 

---

40