1. Fiziologiya va tibbiyot fanining predmeti

Nerv tolasi bo'ylab qo'zg'alishning izolyatsiya qilingan o'tkazish qonuni.
Nervning bir qismi 
sifatida qo'zg'alish asabning bir qismi bo'lgan boshqa tolalarga o'tmasdan, nerv tolasi bo'ylab 
alohida tarqaladi. Qo'zg'alishning izolyatsiya qilingan o'tkazuvchanligi hujayralararo 
bo'shliqlarni to'ldiruvchi suyuqlikning qarshiligi nerv tolasi membranasining qarshiligidan 
ancha past bo'lganligi bilan bog'liq. Shuning uchun nerv tolasining qo'zg'aluvchan va 
qo'zg'atmagan bo'limlari orasida paydo bo'ladigan tokning asosiy qismi qo'shni nerv tolalariga 
ta'sir qilmasdan hujayralararo bo'shliqlar orqali o'tadi. Qo'zg'alishning izolyatsiya qilingan 
o'tkazuvchanligi muhim ahamiyatga ega. Nerv tarkibida turli tuzilish va funktsiyalarning 
effektorlarini (hujayralar, to'qimalar, organlar) innervatsiya qiluvchi ko'p sonli nerv tolalari 
(sezgi, motor, vegetativ) mavjud. Agar asab ichidagi qo'zg'alish bir nerv tolasidan ikkinchisiga 
o'tsa, 
25.
 
Miyelinli va miyelinsiz nerv tolalari bo'ylab qo'zg'alishning o'tkazilishi. 
Miyelinsiz tolalarda qo'zg'alishni o'tkazish mexanizmlari.
Miyelinsiz tolaning membranasiga 
qo'zg'atuvchi chegara kuchi ta'sirida uning Na + ionlari uchun o'tkazuvchanligi o'zgaradi, ular 

---

25 
kuchli oqim bilan tolaga kiradi. Bu joyda membrananing zaryadi o'zgaradi (ichkisi musbat, 
tashqisi esa manfiy zaryadlanadi). Bu butun tola bo'ylab "+" dan "-" gacha bo'lgan doiraviy 
oqimlarning (zaryadlangan zarralar) paydo bo'lishiga olib keladi. 
Miyelinsiz tolalar bo'ylab qo'zg'alishning tarqalish xususiyatlari: 
1. Qo'zg'alish doimiy ravishda tarqaladi va butun tola darhol qo'zg'alish bilan qoplanadi. 
2. Qo'zg'alish past tezlikda tarqaladi. 
3. Qo'zg'alish dekriment bilan tarqaladi (asab tolasining oxirigacha oqim kuchining pasayishi). 
Miyelin tolalarida qo'zg'alishni o'tkazish mexanizmlari.
Miyelin tolalarida yuqori elektr 
qarshilikka ega bo'lgan qobiqning mavjudligi, shuningdek, g'ilofdan mahrum bo'lgan tolaning 
bo'limlari - Ranvier kesishmalari miyelin nerv tolalari bo'ylab qo'zg'alishning sifat jihatidan 
yangi turi uchun sharoit yaratadi. Miyelinli tolada oqim faqat miyelin bilan qoplanmagan 
joylarda (Ranvier tugunlari) o'tkaziladi. Ranvier kesishmasida miyelin tolasi membranasiga 
qo'zg'atuvchi chegara kuchi ta'sirida Na + ionlarining o'tkazuvchanligi o'zgaradi, ular kuchli 
oqim bilan tolaga kiradi. Bu joyda membrananing zaryadi o'zgaradi, bu esa dumaloq 
oqimlarning paydo bo'lishiga olib keladi. Bu oqim oraliq suyuqlik orqali qo'shni birikmaga oqib 
o'tadi, bu erda zaryad o'zgaradi. Shunday qilib, qo'zg'alish bir hududdan ikkinchisiga o'tadi. 
Hududdan beri qo'zg'alishning teskari harakati mumkin emas 
Miyelin tolalari bo'ylab qo'zg'alishning tarqalish xususiyatlari: 

---

26 
1. Miyelinli nerv tolalarida AP ning tarqalishi tutilishdan tortib to tutilishgacha tuzli-bosqichli 
tarzda amalga oshiriladi, ya'ni. qo'zg'alish (PD) nerv tolasining mielin bilan qoplangan 
bo'laklari bo'ylab "sakrab o'tadi", bir kesishishdan ikkinchisiga o'tadi va butun tola darhol 
qo'zg'alish bilan qoplanmaydi. 
2. Qo'zg'alish yuqori tezlikda tarqaladi. 
3. Qo‘zg‘alish dekrimentsiz tarqaladi.