1. Fiziologiya va tibbiyot fanining predmeti

26.
 
Parabioz. 
Parabioz - bu membrananing barqaror uzoq muddatli depolarizatsiyasi, uning 
qo'zg'aluvchanligining to'liq pasayishi. Parabiozni keltirib chiqaradigan omillar o'zgaruvchan 
deb ataladi, ular qo'zg'aluvchan membranalarning ion kanallarini butunlay to'sib qo'yadi. 
O'zgaruvchan omillarning ta'siri bartaraf etilgandan so'ng, to'qimalar o'zining qo'zg'aluvchanlik 
va o'tkazuvchanlik xususiyatlarini tiklaydi. 
Parabiozning bosqichlari: 
1-bosqich - vaqtinchalik yoki tekislash. Ushbu bosqichda kuchli stimulyatsiya to'qimalarning 
zaif reaktsiyalarini keltirib chiqaradi va zaif, chegara ostidagi stimullar hali ham ularga xos 
bo'lgan zaif reaktsiyalarni keltirib chiqaradi. Ushbu bosqichda har xil kuchdagi stimullarga 
javoblarning kattaligi bir xil bo'ladi. 

---

27 
2-bosqich paradoksaldir. Bu fazada kuchli qo'zg'atuvchilar kichikroq javoblarni keltirib 
chiqaradi, zaif stimullar esa, aksincha, kuchayishiga olib keladi. 
3 faza - tormozlash. Bu asab o'tkazuvchanligini to'liq yo'qotish va tirnash xususiyati bilan to'liq 
javob bermaslik bilan tavsiflanadi. 
27.
 
Sinapsning morfofunksional xususiyatlari. 
Sinaps - asab hujayralari (yoki asab va boshqa qo'zg'aluvchan hujayralar) o'rtasidagi 
ixtisoslashgan aloqa bo'lib, u qo'zg'alishning uzatilishini ta'minlaydi, bu esa uning axborot 
ahamiyatini saqlab qoladi. 
Joylashuv bo'yicha
sinapslar quyidagilarga bo'linadi: 
• nerv-mushak (neyronning aksoni mushak hujayrasi bilan aloqada bo'ladi); 
• neyro-sekretor (neyronning aksoni sekretor hujayra bilan aloqada bo'ladi); 
• neyro-neyron (neyron aksoni boshqa neyron bilan aloqada bo'ladi): 
• akso-somatik (boshqa neyron tanasi bilan), 
• akso-aksonal (boshqa neyronning aksoni bilan), 
• akso-dendritik (boshqa neyronning dendriti bilan) 

---

28 
Sinaptik mintaqaga quyidagilar kiradi: kiruvchi aksonning oxirini o'z ichiga olgan presinaptik 
mintaqa. Presinaptik mintaqada presinaptik membrana ajratilgan. Sinaptik kolba ichida 
neyrotransmitterlarni o'z ichiga olgan mitoxondriya va sinaptik pufakchalar mavjud. 
Postsinaptik membrana postsinaptik sohaning qalinlashgan qismidir. Presinaptik va postsinaptik 
mintaqa o'rtasida sinaptik yoriq mavjud bo'lib, u o'z tarkibiy qismlari bilan interstitsial suyuqlik 
bilan to'ldiriladi. 
Kimyoviy sinapsda qo'zg'alishning bir tomonlama o'tkazilishi uning funktsional assimetriyasi 
bilan bog'liq: vositachi molekulalar faqat presinaptik membranada chiqariladi va mediator 
retseptorlari faqat postsinaptik membranada joylashgan. 
Kimyoviy sinapsning yuqori charchashi neyrotransmitterning kamayishi bilan bog'liq. Elektr 
sinapsining charchoqlari asab tolasining charchashiga to'g'ri keladi. 
Kimyoviy sinapsning past labilligi asosan postsinaptik membranadagi kimyosensitiv 
kanallarning refrakterlik davri bilan belgilanadi. 
Sinaptik kechikish - presinaptik membranada qo'zg'alish sodir bo'lgan paytdan boshlab 
postsinaptik membranada qo'zg'alish sodir bo'lgunga qadar bo'lgan vaqt. Kimyoviy sinapsda 
sinaptik kechikishning nisbatan uzoq vaqti (0,2-0,7 ms) Ca++ ning sinaptik oxiriga kirishi, 
ekzotsitoz va mediator diffuziyasiga sarflanadi. 
Sinapsning tashqi ta'sirlarga sezgirligi qo'zg'alishning uzatilishi paytida sinapsda sodir 
bo'ladigan jarayonlarning tabiati bilan belgilanadi. Kimyoviy sinapslar neyrotransmitterning 

---

29 
sintezi va sekretsiyasiga, vositachining retseptor bilan o'zaro ta'siriga ta'sir qiluvchi kimyoviy 
moddalar ta'siriga sezgir.