1. Fiziologiya va tibbiyot fanining predmeti

36.
 
Eritrotsitlar gemolizi. 
Eritrositlar gemolizi hujayra membranasining yorilishi va gemoglobinning atrof-muhitga 
chiqishi bilan birga keladigan hujayralarni yo'q qilish jarayonidir. 
Fiziologik gemoliz
asosan taloqda eritrotsitlar umumiy massasining 0,8% bilan har kuni sodir 
bo'lgan eritrotsitlar (120 kun) hayot tsikli tugagandan so'ng eski hujayralar bilan sodir bo'ladi. 
Vayron qilingan gemoglobindan safro pigmenti bilirubin hosil bo'lib, najas va siydik bilan 
ajralib chiqadi va ularga o'ziga xos rang beradi. Gemoglobindan chiqarilgan temir jigar va taloq 
hujayralarida to'planadi, shundan so'ng u qon gamma globulini bilan bog'lanadi va yangi 
gemoglobin ishlab chiqarishda ishtirok etadi. 
Patologik gemoliz
qonni yo'q qilish va qon hosil bo'lishining ustunligi bilan yuzaga keladi. 
Gemolitik anemiyada patologik gemoliz kuzatiladi, mos kelmaydigan qonni quyish paytida 
antikorlarning shakllanishi bilan, Rh-mojarosi bilan.Patologik G.da eritrotsitlarning yemirilishi 
retikuloendotelial sistemaning barcha hujayralarida (jigar, suyak iligi, limfa tugunlari va 
boshqalar) va qon oqimida sodir boʻladi. Ortiqcha gemoglobin buyrak filtridan o'tib, 
gemoglobinuriyaga olib kelishi mumkin. 
37.
 
ESR, unga ta'sir qiluvchi omillar. 
Qon ivishidan himoyalangan qonda hosil bo'lgan elementlar joylashadi, buning natijasida qon 
ikki qatlamga bo'linadi: yuqori - plazma va pastki - tomir tubiga joylashadigan qon hujayralari. 
Eritrositlarning cho'kishi (cho'kishi) jarayonini har xil tezlikda sodir bo'ladigan 3 fazaga bo'lish 
mumkin. Avvaliga qizil qon hujayralari asta-sekin alohida hujayralarga joylashadi. Keyin ular 

---

38 
agregatlarni - "tanga ustunlarini" hosil qiladi va cho'kish tezroq sodir bo'ladi. Uchinchi fazada 
juda ko'p eritrotsitlar agregatlari hosil bo'ladi, ularning cho'kishi avval sekinlashadi, keyin esa 
asta-sekin to'xtaydi.ESR soatiga millimetrda o'lchanadi. Kattalar va sog'lom erkaklarda 1-10 
mm / soat, sog'lom ayollarda - 2-15 mm / soat. Panchenkov qurilmasi yordamida o'lchanadi. 
Eritrositlarning cho'kindi jinsi tezligining o'zgarishiga quyidagi omillar ta'sir ko'rsatishi 
mumkin: plazma oqsili fraktsiyasi nisbati o'zgarishi, qonning yopishqoqligi, eritrotsitlar soni, 
harorat, qon pH, umumiy qon aylanishi. Albominlar eritrotsitlar atrofida gidratlangan 
membranani yaratishga qodir, ularni suspenziyada ushlab turadi.Eritrositlarning cho'kishi 
paytida "tanga ustunlari" shakllanishiga ta'sir qiluvchi asosiy omil qon plazmasining oqsil 
tarkibidir. O'tkir fazali oqsillar eritrotsitlar yuzasida adsorbsiyalangan holda, ularning zaryadini 
va bir-biridan qaytarilishini kamaytiradi, "tanga ustunlari" shakllanishiga va eritrotsitlar 
cho'kindisining tezlashishiga yordam beradi. 
Qondagi eritrotsitlar (anemiya) tarkibining kamayishi ESR tezlashishiga olib keladi va 
aksincha, qondagi eritrotsitlar tarkibining ko'payishi cho'kindilanish tezligini sekinlashtiradi. 
Surunkali yallig'lanishda ESR ning oshishi fibrinogen va immunoglobulinlar 
kontsentratsiyasining oshishi bilan bog'liq.