1. “Fizika” faniga kirish. Fizika fanining prеdmеti va uslublari. Kinеmatika asoslari

Tezlikni  o„lchash. 

Harakatlanayotgan  jismlarning  tezligi  maxsus  asboblar 

yordamida o‘lchanadi. M: avtomobil, kema, samolyot tezligi spidometr (inglizcha 

speed – tezlik, lotincha metreo – o‘lchash) yordamida o‘lchanadi.

 

4. To„g„ri chiziqli tekis tezlanuvchan (sekinlanuvchan) harakat. Bunday 

harakatda  jism  harakat  trayektoriyasi  to‘gri  chiziqdan  iborat  bo‘ladi.  Harakat 

tezligining kattaligi bir tekisda ortib (kamayib) boradi, ya’ni teng vaqtlar ichida bir 

xil kattalikka ortadi (kamayadi), lekin yo‘nalishi o‘zgarmaydi. Bosib o‘tilgan yo‘l 

     

 

   

  

 

 

  formula bilan aniqlanadi  “+ˮ ishora tekis tezlanuvchan, a > 0, “–ˮ 

ishora tekis sekinlanuvchan (a < 0) bo‘l ganda qo‘yiladi). 

Ixtiyoriy  teng  vaqtlar  oraligida  tezligining  son  qiymati  bir  xil  kattalikka 

o‘zgarib boradigan jismning harakatiga tekis o‘zgaruvchan harakat deb ataladi. 

Tezlik  o‘zgarishining  shu  tezlik  o‘zgarishi  sodir  bo‘lgan  vaqt  oralig‘iga 

nisbati bilan aniqlanadigan kattalik tezlanish bo‘lib, a harfi bilan belgilanadi. 

υ

0

 – boshlang‘ich tezlik bilan tekis o’zgaruvchan harakatni boshlagan jismning t 

vaqtdagi tezligi υ ga teng bo‘lsa, tezlanish formulasi:  

   

   

 

 

     

---

7