1. F. Listin məhsuldar qüvvələr nəzəriyyəsi Y. Şumpeterin sahibkar-novator nəzəriyyəsi

Digər növ biliklər. Tədris müəssisələrində və iş yerində olan hazırlıq işçinin biliklərini zənginləşdirməklə, onun əmək haqqısının artırılmasının yeganə üsulu deyildir. Siyasi, sosial və iqtisadi sistemlər haqqındakı biliklərin çoxu real gəlirləri xeyli artırsa da onlar hər hansı peşə bilikləri və vərdişləri ilə əlaqədar deyildir. Belə ki, yaxşı işi məşqulluq agentlərinə pul xərcləməklə və reklam elanları verməklə, işverənlərin təkliflərini öyrənməyə vaxt sərf etməklə, dost tanışlarla söhbət aparmaqla və şirkətlərə getməklə, başqa sözlə informasiya axtarışı aparmaqla da tapmaq mümkündür. Əgər yeni iş yerinə düzəlmə cooğrafi yerdəyişmə tələb edirsə, o zaman köçmək üçün əlavə vaxt və resurslar sərf edilir. Həmin xərclər işə düzəltmə imkanları haqqındakı informasiyaya investisiya qoyulması kimi özünü göstərməklə, gələcəkdə daha yüksək əmək haqqı formasında gəlir gətirəcəkdir.
Insan kapitalına investisiya yatırımlarının ən sadə modeli investisiyaların miqdarı, əmək haqqına əlavə və faiz dərəcəsini əlaqələndirən kəmiyyət nisbətini müəyyənləşdirir. Modelin aşağıdakı fərziyələri vardır:

• 
  vəsaitlər müəyyən zaman anında bütövlüklə ümumi insan kapitalına yönəlir, investisiyaların həcmi İ - ə bərabərdir;
  
• 
  təhsil aldıqdan sonra işçinin əmək stajı hədsiz böyük kimi qəbul olunur;
  
• 
  təhsil almaqla bağlı əmək haqqına edilən illik əlavə dəyişməzdir və Δw – bərabərdir;
  
• 
  illik faiz dərəcəsi dəyişməzdir və i- ə bərabərdir (onluq kəsrlə ifadə olunur);
  
• 
  insan təhsilə investisiya yatırımlarının edilməsi haqda qərarı yalnız o şərtlə qəbul edir ki, investisiya yatırımı anında göstərilmiş əlavə gəlirlərin diskontə edilmiş axını investisiyaların həcmini üstələyir.
  

Bu zaman təhsilə yönələn investisiyaların sərfəlilik meyarı aşağıdakı şəkildə göstərilə bilər:
Δw > I×i,
yəni təhsil almaqla bağlı əmək haqqına edilən illik əlavə təhsilə yönələn investisiyaların həcmi ilə illik faiz dərəcəsinin hasilini üstələməlidir.