1. Don kombaynlarining turlari

O‘rish apparatlari. O‘rish apparatlari tirakli va tiraksiz qirqish prinsiðiga asoslangan.
Tirakli o‘rish apparatlarida poya qo‘zg‘almas barmoq tig‘i 1 bilan qo‘zg‘aluvchan segment tig‘i 2 orasida siqilib, oddiy qaychi qirqqandagidek kesiladi. Kombayn o‘rgichlarida segment-barmoqli (32- a rasm) va ikki segmentli (32- b rasm) o‘rish apparatlaridan foydalaniladi.
Segment-barmoqli o‘rish apparatlari ish jarayonida tiraksiz o‘rish apparatlariga qaraganda o‘simlik poyalarini maydalab yuborib isrof qilmaydi hamda kam quvvat sarflaydi. Lekin segmentning ilgarilama-qaytma harakatidagi inersiya kuchining o‘zgaruvchanligi tufayli o‘rish mashinalarining tezligini oshirish imkoniyati kamayadi. Ikki segmentli apparatlar bir tomonga yotib qolgan yoki ayqash bo‘lib qolgan sholi va dukkakli ekinlarni o‘rishda qo‘llaniladi. Bu apparatlarning faqat pastki yoki ham pastki, ham ustki segmentlari qo‘zg‘aluvchan (bir-biriga qaramaqarshi harakatlanadi) bo‘lishi mumkin. Ikkala segmentni ham harakatlantirilganda har bir segment o‘rgan maydon bir segment bilan o‘rilgan maydonga qaraganda ikki marta kichik bo‘ladi. Shu sababli bunday apparatlar o‘rnatilgan o‘rgichlarni yuqori tezlikda ham ishlatish mumkin.
Segment-barmoqli apparat turlari. Segment-barmoqli o‘rish apparatlari quyidagi geometrik va kinematik parametrlar bilan tavsiflanadi: segmentlar oralig‘i—t, barmoqlar oralig‘i—t₀, segmentning qatnash yo‘li s (segmentning siljish yo‘li). Ushbu ko‘rsatkichlarga bog‘langan holda segmenti bir qatnashda bir joy-
t s

33- rasm. Segment-barmoqli o‘rish apparatining turlari.
dagi ekinni baland o‘radigan apparatning tavsifi quyidagicha (33a rasm):
t=t₀ =s. (5,1)
G‘alla, texnik ekinlar va o‘tlarni o‘radigan mashina yoki o‘rgichlarda s = 76,2 mm; makkajo‘xori, kungaboqar va boshqa yo‘g‘on poyali ekinlarni o‘radigan o‘rgichlar uchun s = 90 mm.
Segmenti bir qatnashda ikki joydagi ekinni baland o‘radigan apparat tavsifi quyidagicha:
2t=2t₀ =s, (5,2)
bu yerda: s = 152,4 mm yoki 101,6 mm.
Baland o‘radigan o‘rish apparatining tuzilishi sodda, kam quvvat sarflaydigan, ishlashga chidamli, ammo o‘rish balandligi katta bo‘lgani uchun poyaning ko‘p qismi pastda qoladi. Bunday apparat bilan oziqabop o‘tlarni o‘rish maqsadga muvofiq emas. Shuning uchun ham baland o‘radigan apparatlar don ekinlarini o‘rishda ishlatiladigan o‘rgichlarga o‘rnatiladi.
Past o‘radigan apparatlarning tavsifi quyidagicha:
t = 2t₀ = s,
bu yerda: s = 76,2 mm yoki 101,6 mm.
O‘rilmasdan qoladigan ang‘iz qismining balandligini kamaytirish maqsadida oziqabop ekinlarni yig‘ib olishga mo‘ljallangan o‘rish mashinalariga (kosilkalar) past o‘radigan apparatlar o‘rnatiladi.
O‘rtacha balandlikda o‘radigan o‘rish apparati kam tarqalgan bo‘lib, uning tavsifi quyidagicha (33- d rasm):
t = kt₀ = s,
bu yerda: s = 76,2 mm yoki 101,6 mm; k—proporsionallik koeffitsiyenti, 1,2 < k < 1,4.