|
Galiley-Nyuton qonunlari deb ataluvchi quyidagi qonunlar yotadi. Bu qonunlarga asoslanib mantiqiy yo’l bilan matematika usullarini qo’llash natijasida dinamikaning turli teoremalari va tenglamalari keltirib chiqariladi. Dinamikaning ushbu qonunlari birinchi bor Galiley va Nyton tomonidan XVII asrda ta’riflangan. Bu qonunlarining to’g’riligi indonning amaliy faoliyatida, tehnikaning rivojlanishida hamon kuzatilgan. 1-qonun (inetsiya qonunlari). Har qanday kuch ta’siridan xolin etilgan moddiy nuqta tinc holatda yoki tog’ri chiziqli tekis harakatda bo’ladi. 2-qonun (dinamikaning asosiy qomuni). Kuch ta’siridagi moddiy nuqta shu kuchga proporsional va kuch bilan bir hil yo’nallgan tezlanishda bo’ladi. Agar nuqtaga qo’yilgan kuchni F, nuqta tezlanishini W deb belgilasak , ikkinchi qonun quyidagicha ifodalanadi: m*W=F . Bu yerda m nuqtaning massasi. Ikkinchi qonun nuqta dinamikaning asosiy qonuni , ushbu qonunni ifodalovchi tenglama dinamikaning asosiy tenglamasi deyiladi. 3-qonuni (ta’sir aks ta’sirning tenglik qonuni). Ikki moddiy nuqta miqdorlari tang va ularni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq bo’ylab qarama-qarshi yo’nalgan kuchlar bilan o’zaro ta’sirlashadi. 4-qonun (kuchlar va aks ta’sirning tenglik qonuni). Bir nechta kuch ta’siridagi moddiy nuqtaning tezlanishi uning har bir kuch ta’siridan oladigan tezlanishlarining vektorlari yig’indisiga teng.
Nyutonning ikkinchi qonuni, umumiy holda quyidagi ko’rinishda yoziladi:
Bu yerda, mS - moddiy nuqta impulsi; Agar tashqi kuch F=0 bo’Isa
ham, nolga teng bo’ladi. Bundan impulsni saqlanish qonuni, mS=const kelib chiqadi. Agar, massa o’zgarmas (m=const) bo’Isa, u holda Nyutonning
ikkinchi qonuni quyidagicha yoziladiю
bunda a – tezlanish
Agar, massa o’zgarib tursa, (m# const) bo’Isa, Nyutonning
ikkinchi qonuni quyidagicha yoziladi:
bu yerda vaqt birligidajism massasining kamayishi. Agar, jism harakati davomida ta’sir etuvchi kuch o’zgarmas bo’Isa, impulsning dt vaqt ichida o’zgarishi, kuchning ta’sir etish vaqti ko’paytmasiga teng bo’ladi:
bu yerda, d1 va d2 boshlang’ich va oxirgi tezliklar. Nyutonning uchinchi qonuni:
bu yerda, F] va F2 ikki jism orasidagi o’zaro ta’sirlanish kuchlari, mi va m2- birinchi va ikkinchi jismlar massasi. Ikki moddiy nuqta uchun impulsning saqlanish qonuni quyidagi.
bu yerda, v1 va v2- moddiy nuqtalaming to’qnashgunga qadar tezliklari,v1 va v2 - moddiy nuqtalaming to’qnashgandan so’ng, oigan tezliklari. Mexanikada uchraydigan kuchlar: 1. Elastiklik kuchi F=-kx bunda, k - elastik koeffisiyenti (prujinaning bikrligi), x - absolyut deformasiya. 2. Ishqalanish kuchi Flshq=(xN bunda N - normal bosim kuchi, ja. - ishqalanish koeffitsiyenti. 3) Og’irlik kuchi P=mg bunda, g-erkin tushish tezlanishi. 4) Gravitasion kuch;
bunda, y - gravitasiya doimiysi. Agar, jism yer sirtidan h - balandlikda bo’lsa.
Yer sirtidan h - balandlikda erkin tezlanish:
Ikki moddiy nuqtalaming o’zaro tortishish potensial energiyasi:
bunda, m1 va m2 - moddiy nuqtalaming massalari, r- ular orasidagi masofa. Birinchi kosmik tezlik:
.
Xulosa:
Bu mavzuni bizni yo’nalishimiz uchun axamiyati katta Nyutonning qonunlari hamma joyda birdek emas lekin butun olam tortishish qonuni juda katta axamiyatga ega. Tortishish qonunlari tehnikaning qurilishi va ayrim boshqa sohalarida qo’l keladi. Geografik nuqtada joylashishiga qarab o’rnatilgani ayrim joylarda foyda beradi. Biz aloqalarni yaxshilash uchun teleminoralar quramiz suniy yoldoshlarni uchiramiz. Suniy yo’ldoshlar uchirganda raketdan foydalanamiz bu esa tabiiyki nyuton qonunlari ishlaydi . Uni uchirishida biz geografik nuqtalarni tog’ri olishimiz kerak. Uni gravitatsiya maydoni uni tortilishi maydoni tog’ri tanlanishi kerak. Shunda sputnikni joylanishiga ham katta axamiyatga ega bo’ladi. Biz uni notog’ri joylashtirsak yaxhsi signal bermaydi va signal yahshsi tarqalmaydi. Suniy yo’ldosh orbita bo’ylab tog’ri aylansa inertsiasi bilan tasir qilinadigan kuchlarini hisobga olish kerak. Inersiya momenti esa bizga ko’p narsalarda yordam beradi. Nega deganda teleminorlar qurganda ularning ustidagi aloqa antennalari massasi juda katta bo’lmasligi kerak .
Do'stlaringiz bilan baham: | 
