1-dars. Sintaksis haqida umumiy tushuncha

Sodda va qo'shma gaplar

@uzbek_tilim

Topshiriq. Quyidagi gaplarni o‘qing va ularning tuzilishiga ko‘ra qanday gap ekanligini aniqlang.

@uzbek_tilim
1. Jaloliddin Manguberdi mo‘g‘ul bosqinchilariga qarshi kurashda jasorati tufayli buyuk vatanparvar va milliy qahramon sifatida Sharq-u G‘arbda dong taratdi. (B. Ahmedov)
2. Quvonarlisi shundaki, Fitratning kitobi yangi milliy musiqashunosligimizga asos soldi. (R.Inog‘omov)

Bilib oling.

@uzbek_tilim
Sodda gap
Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan gap.

Bilib oling.

@uzbek_tilim
Qo‘shma gap
Ikki yoki undan ortiq sodda gapning o‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan, ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik

Esda saqlang!

@uzbek_tilim
Gap uchun muhim belgi kesimlikdir. Kesimning nechtaligi gaplarni sodda va qo‘shma gaplarga ajratishga asos bo‘ladi.

Masalan,

@uzbek_tilim

Men o‘quvchiman – sodda gap;

Olim bo‘lsang, olam seniki – qo‘shma gap.

23-mashq

@uzbek_tilim
Gaplarni ko‘chiring va tuzilishiga ko‘ra turlarga ajrating.

24-mashq

@uzbek_tilim
Matnni o‘qing. Avval sodda gaplarni, so‘n qo‘shma gaplarni ko‘chiring. Ularning o‘zaro farqini ayting.

25-mashq

@uzbek_tilim
Gaplarni ko‘chiring. Sodda va qo‘shma gaplar o‘rtasidagi farqni izohlang.

26-mashq. Berilgan gaplarni davom ettiring. Ularda ilgari surilgan g‘oya to‘g‘risida suhbatlashing.

@uzbek_tilim

1. Bola aziz...

2. Yomg‘ir bilan yer ko‘karar...

3. Aql ko‘pga yetkazar...

4. Tilingda bo‘lsa, boling …

5. Yaxshi topib gapiradi...

Savol va topshiriqlar

@uzbek_tilim
SAVOLLAR
1. Sodda gap deb qanday gaplarga aytiladi?
2. Qo‘shma gaplar deb nimaga aytiladi?
3. Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar qaysi grammatik vositalar orqali bog‘lanadi?

27-mashq. Uyga vazifa

@uzbek_tilim

«Kim bo‘lsam ekan?» mavzusida hikoya yozing. Unda qo‘shma gaplardan foydalaning. Sodda va qo‘shma gaplar o‘rtasidagi farqni izohlang.

Foydalanilgan adabiyot:

@uzbek_tilim

Mahmudov Nizomiddin Mamadaliyevich, Sobirov Abdulhay Shukurovich, Nurmonov Abdulhamid. Ona tili. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinfi uchun darslik. Toshkent. MCHJ “Tasvir”, 2019