1-dars. Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Kelgusi rejalar:

O'qituvchi: Pedagogik texnologiyalarni o'zlashtirish va darsda tatbiq etish, takomillashtirish, o'z ustida ishlash. Pedagogik mahoratni oshirish. O'quvchi: Mustaqil ishlashni o'rganadi. O'z fikrini ravon bayon qila oladi. O'rganilgan mavzu asosida qo'shimcha materiallar izlaydi, ularni o'rganadi. Do'stona muhitda, hamkorlikda ishlash ko'nikmasi shakllanadi.

Darsning borishi:

Dars mavzuga oid topshiriqlarni bajarish bilan boshlanadi.

1-topshiriqda berilgan so'zlar taqqoslash asosida liishum kelishigidagi so'zlar bilan bog'lanadigan va tushum kelishigidagi so'zlar bilan bog'lana olmaydigan so'zlarga ajratiladi. Buni quyidagi jadval asosida berish ma'qulroq:

Tushum kelishigidagi so'zlar bilan bog'lanadigan so'zlar	Tushum kelishigidagi so'zlar bilan bog`lanmaydigan so'zlar
o 'qidi	uxladi
ko 'rdi	qaradi

2-topshiriqda o'timli va o'timsiz fe'llami laqqoslash asosida ularni anglash davom ettiriladi. O'quvchilar I-topshiriqda berilgan fe'llarni tushum kelishigidagi so'zlar bilan birgalikda, qolganlarini o'zi bog'lanadigan so'zlar bilan birgalikda yozadilar. Natijada quyidagi birikmalar shakllanadi:

kitobni o 'qidi	hog'da ishladl
xat(ni) yozdi	qo 'ylarga qaradi
uni ko'rdi	tonggacha uxladi

O'qituvchi mazkur birikmalar yuzasidan quyidagi savollarni beradi:

1. O'qidi, yozdi, ko'rdi fe'llari qaysi kelishikdagi so'zlar bilan bog'langan? Nima uchun?

2.Ikkinchi guruhdagi fe'llar nima uchun tushum kelishigidagi so'zlar bilan bog'lanmaydi?

O'qituvchi xuddi shunday yo'naltiruvchi savollarasosida o'quvchilarni til hodisalarini taqqoslashga, ular yuzasidan mustaqilxulosalarchiqarishga o'rgatadi hamda ularning fikrlarini quyidagi tarzda to'ldiradi va umumlashliradi: Siz tahlil qilgan fe'llar tushum kelishigidagi so'zlar bilan bog'lana olish yoki olmasligiga ko'ra farqlanadi. Tushum kelishigiriagi so'zlarni ergashtirib keluvchi fe'llar o'timli fe'llar, bunday xususiyttga egl bo'lmagan fe'llar o'timsiz fe'llar sanaladi.

O'qituvchi darslikdagi likrlarga quyidagilarni qo'shimcha qiladi: O'timli fe'llar harakating tushum kelishigidagi ot bilan ifodalanganligini, predmetga o'tganliglnl, ta'slr qilishini bildiradi.

O'timsiz fe'l biron predmetgabevosita o'tmaydigan harakatni anglatadi.

Mavzunimustahkamlashgaoidmashqlar"Topqirlarvazukkolarbahsi" o'yinitarzidabajartiriladi. Sinfo'quvchilariikki-"Topqirlar" va"Zukkolar" guruhiga bo'linadilar. Guruh a'zolari navbatma-navbat yozuv taxtasida mashqlarni bajaradilar.

103-mashq topshirig'iga ko'ra, matndan"Topqirlar" guruhi o'timli fe'llarni, "Zukkolar" guruhi o'timsiz fellarni ajratib yozadilar, ma'nosini tushuntiradilar.

N a m u n a: