1-dars. Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

95-96-darslar. BAYON VA UNING TAHLILI

Darsning maqsadi:

1.O'quvchilarning ot, otning lug'aviy shakllari va otlarning tuzilishiga ko'ra turlari yuzasidan olgan nazariy bilimlarini sinash va baholash.

2 O'quvchilarga axloqiy tarbiya berish.

3 O'quvchilarda she'riy matnni nasriy matnga aylantirish, mustaqil ishlash, mantiqli fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish.

Darsning mctodi: suhbat va yozma nazorat. Darsning jihozi: bayon matni.

O'qituvchi o'quvchilarga bayon matnini ifodali o'qib beradi, she'riy matnni nasriy shaklga aylantirishlari lozimligini tushuntiradi.

HASAN VA HUSAN

O '-o', o 'tdi olamdan Aziz chavandoz,

Tangriga bahor-u g 'irromga ayoz.

Qoldi bir tulpor-u egar-u yugan

Ham egiz o'g'loni: Hasan-u Husan.

Oraga, yil o 'tmay, chop tushdi, qarang,

O'g'illar asabi bo'ldi xo'p tarang.

Oxiri avj oldi bir-birin savash.

Axir, voh, tulpordir o 'rtada talash!

Tutundek yoyilib bu hoi bayoni,

Keldi el Hakami eshitgan oni.

Ikkovin gapini tortgach torozda,

So'zladi jarchidek qat'iy ovozda:

"Angladim, bas qiling, uravermang lof!

Tulpor teng bo'lingay, chaqiring qassob!"

Hasan bu ajrimdan bo 'ldi-da xushnud,

Otlandi qassobni keltirgani zud.

Chinqirib yubordi Husan shu asno

lion kirganiday qo'ltig'i am:

—Menga go'sht kerakmas, kerak shu tulpor!!

Shu erur otamdan jonli bir yodgor.

Tutib yelkasida otamni butun,

Yelgan shu tulpordir bamisli quyun;

Ne-ne maydonlarda har safar, har chog'

Etgan shu tulpordir ko 'kragini tog'.

Otash ko 'zlarida ko 'rurman har dam,

Ko 'rinur tirikdek rahmatli otam,

Shuning-chun menga u muqaddas zotdir,

Men hayot ekanman, u ham hayotdir!"

Hakamning ko 'ngliga yugirib quvonch,

Yoydi bobosidek Husanga quloch:

"O, buni deganlar, chin ota o'g'li,

Ekansan otangning yuragin cho'g'i!

Kim sutdek oqdir, kim qop-qora balchiq,

Sinov onasi ko'rsatdi aniq.

Bu tulpor sengadir, Hasanga emas,

Dur esang sen agar, Hasan misli xas" (Anvar Obidjon)

So'ng o'quvchilar bilan quyidagi savollar asosida suhbat o'tkazadi:

1 Azim chavandozdan farzandlariga nima qoldi?

2Uning farzandlari Hasan va Husan nimani talashdilar?

3Hakam masalani hal qilish uchun qanday tadbirni taklif etdi?

4Hakamning taklifini egizaklar qanday qabul qildilar?

5Tulpor kimga nasib etdi? Nima uchun?

Savollar asosida o'quvchilar she'riy bayon matnining mazmunini so'zlaydilar. Keyin o'qituvchi matn g'oyasini tushuntirish asosida axloqiy tarbiya beradi hamda bayon yozishda otlar imlosiga alohida e'tibor qaratishlari lozimligini uqtiradi.