|
O'ZBEKISTON DAVLAT SAN'AT VA MADANIYAT INSTITUTI NUKUS FILIALI VOKAL IJROCHILIGI BO'LIMI 2-BOSQICH TALABASI PALYAZOV JASURNING JAHON ADABIYOTI FANIDAN
MUSTAQIL ISHI.
BAJARGAN; PALYAZOV.J
QABULQILGAN:FAYZULLAEVA:S
Mavzu:Ilohiy komediyada Dante ijtimoiy ahloqiy qarashlarning ifodalanishi.
Reja:
1.Dante Ilohiy komediya asari haqqida.
2.Dantening ilohiy komediyasida ramzning roli
3.Dante asaridagi Beatris obrazi
Dante Aligyeri (italyancha: Dante Alighieri; may 1265, Florensiya – 13/14-sentabr 1321, Ravenna) – italyan shoiri. Kech oʻrta asrlar madaniyatining sintezi berilgan "Ilohiy komediya" yaratuvchisi. Qadimiy dvoryan naslidan. Dastlabki "Yangi hayot" (1292) asari sevgilisi Beatrichega bagʻishlangan sonetlardan va nasriy lavhalardan iborat. 1290-yillar oxirida hukmron gvelflar partiyasi "oqlar" va "qoralar"ga ajralib chiqqach, Florensiyada hokimiyat "qoralar" qoʻliga oʻtadi. Oʻsha paytda Rimda boʻlgan "oqlar" vakili Dantening mol-mulki musodara etilib, oʻzi oʻlimga hukm etiladi. Shundan keyin Dante Florensiyadan chiqib ketadi (1302) va umrining oxirigacha darbadarlikda yashaydi, siyosat bilan shugʻullanmaydi. Dante falsafiy ruxdagi "Bazm" (1308), "Monarxiya haqida" (1313), "Yer va suv haqida" (1320) risolalarida gumanistik qarashlarni ilgari suradi, davrning muhim ijtimoiy-axloqiy muammolariga javob izlaydi. Jumladan, "Monarxiya haqida" asarida Dante butun jaxon monarxiyasini yer yuzidagi odamlarning farovonligini taʼminlaydigan adolatli davlat shakli sifatida himoya qiladi.
Komediya" Dante ijodining choʻqqisidir (1307–1321). Keyinchalik Boccaccio unga "Ilohiy" epitetini bergan. Dante vafotidan soʻng qoʻshilgan ilohiy soʻzi shoir ijodi muxlislari tomonidan asarning badiiy jihatdan yuksakligini ifodalash uchun qoʻllanilgan. Doston 3 qism ("Doʻzax", "Aʼrof", "Jannat") dan iborat. Har bir qismda 33 ta qoʻshiq bor. Doston Dantening shoir Vergiliy yetakchiligida u dunyoga sayohati tarzida yozilgan. Bu shakl Sharq obidasi "Me'rojnoma" syujetini eslatadi. "Komediya" anʼanaviy diniy syujet asosida boʻlsada, undagi gumanizm magʻzini real dunyodagi insonlar hayoti tashkil etadi. Dante asarda insoniyat tarixining turli davrlarida yashagan kishilarning murakkab falsafiy qarashlariga munosabatini bildiradi. "Komediya"ning "Doʻzax" qismidagi 4-qoʻshiqda jahonning buyuk donishmandlari Demokrit, Fales, Geraklit, Evklid, Ptolemey, Gippokratlar qatorida Sharqning ulugʻ mutafakkirlari Ibn Sino va Ibn Rushdlar tilga olinagan. Qoʻshiqda qadimiy Turon podshosining qizi, afsonaviy baliq tanli sarkarda ayol Semiramida, Misr malikasi Kleopatra faoliyatiga munosabat bildiriladi. "Aʼrof"da massagetlar malikasi Toʻmaris qahramonligi tasvirlangan. "Ilohiy komediya" badiiy yuksak boʻlishi bilan birga, kishilik jamiyati taraqqiyotida yigʻilgan bilimlarning boy xazinasidir
Dante Sharq va Gʻarb tafakkuri mevalarini omuxta etgan. Muallif Sharq donishmandlari Ibn Sino, Al – Fargʻoniy, Abu Mashʼar, Muhammad al – Xorazmiy va boshqalarning asarlaridan foydalangan.
Dante italyan adabiy tilining yaratuvchisi hisoblanadi. Uning dostoni uslubida oddiy xalq tili oliy tabaqa kishilari tiliga xos tantanavorlik, rangbaranglik va dramatizm bilan uygʻunlashib ketgan. Dante oʻz davridagi ijodkorlardan farqli oʻlaroq butun italyan millati nomidan gapirib, uning asriy orzu-armonlarini ifodalagan. Shuning uchun ham uni oʻrta asrning soʻnggi shoiri va ayni paytda, yangi davrning birinchi shoiri, deyishadi. Dante ijodi italyan adabiyoti va butun Yevropa madaniyati taraqqiyotiga katta taʼsir koʻrsatgan. Shoir ijodi adabiyotshunos olimlar tomonidan keng tadqiq etilgan. Dante asarlari jahon xalqlarining koʻpgina tillariga tarjima qilingan. "Ilohiy komediya" dostonining "Doʻzax" qismi oʻzbek tilida Abdulla Oripov tarjimasida nashr etilgan
Ilohiy komediya
U 14-asrda yaratilgan va Dante bu ustida taxminan 20 yil ishlagan. "Komediya" asarini yozgan. Komediyalar bu bilan boshlanadigan asarlardir dramatik voqealar va baxtli yakun bilan yakunlanadi. Komediya dramatik bo'lishi shart emas. Agar biz ilohiy komediya janrini aniqlasak, unda bu she'r. Bu keyingi hayot haqidagi tasavvurdir. "BK" - o'rta asrlardan Uyg'onish davriga o'tish davri. "BK" misralar bilan boshlanadi:
"Yerdagi hayot yarmigacha o'tdi
Men o'zimni qorong'u o'rmonda topdim
Ilohiy komediya” uch qismdan iborat: “Jahannam”, “Poklik”, “Jannat”. Bu dunyo tartibi edi. Inson ruhi uch bosqichdan o'tgandek edi. Do'zax, Pokxona va Jannat 33 ta qo'shiqdan iborat. Va bitta kirish qo'shig'i bor. Ma'lum bo'lishicha, 100 raqami - o'sha davr adabiyoti uchun - katta yaxlitlikni bildiruvchi raqam. "Ilohiy komediya" filmida alohida rol"3" raqami o'ynaydi va uchga ko'payadi (ruh uch bosqichdan o'tadi; ilohiy uchlik; 3 - muqaddas raqam).
“Ilohiy komediya” jahon adabiyotining eng murakkab asaridir. Qiyinchilik shundaki, hamma narsa allegorik ma'noga to'la. "Men o'zimni ma'yus o'rmonda topdim" - o'rmon sayr qilishning ramzi. Bu o'rmonda uchta hayvon bor: sher (mag'rurlik), bo'ri (ochko'zlik), pantera (ixtiyoriylik). U g'amgin o'rmonda uchrashgan bu uchta hayvon insonning asosiy illatlarini anglatadi. Ammo Beatritsa, Dante uni kanonizatsiya qiladi, o'zining she'riy irodasi bo'yicha avliyo deb e'lon qiladi, Dantening erdagi hayotda sarson-sargardonligini ko'rib, unga boshqacha, keyingi dunyoni ko'rsatishni xohlaydi. U erda, boshqa dunyoda odamni nima kutayotganini bilib oling. Va u Virgilni u bilan uchrashish uchun yuboradi. Virjil ham ramziy tasvirdir - bu yerdagi aql, bu shoir, bu do'zax doiralari bo'ylab ko'rsatma. Holbuki, Beatrice ilohiy donolikni o'zida mujassam etgan. Beatrisning o'zi jannatda
Dantening egoi g'ayrioddiy. Yo'lda unga uchta ramziy hayvon to'sqinlik qiladi - Dantening fikricha, uchta eng dahshatli gunoh. Bu pantera (silovsin), sher va bo'ri. Silovs - bu ixtiyoriylik, pantera - Florensiyada oligarxik hokimiyatning timsolidir. U silovsinni chetlab o'tadi. Arslon g'ururi, shuningdek, monarx va davlatning siyosiy zulmi, u Florensiya gerbida edi. Uni ham chetlab o'tadi. Eng yomoni - ochko'zlik, u bo'ri. Keng ma'noda. Virgil, Beatrice tomonidan yuborilgan. Dante do'zaxga tushishni istamaydi, u do'zax darvozalari ustidagi yozuvdan qo'rqadi. Virjil Beatrice nomidan ishontiradi, u shunchaki ayol emas.
Dante jahon adabiyotida birinchi marta ehtiroslarga aylanadi, ularni tasvirlash mavzusiga aylantiradi. Inson qiyofasi. Maqol: "Do'zaxga yo'l yaxshi niyat bilan qoplangan". Do'zaxning eng yuqori doiralaridagi gunohkorlar ko'pincha u erga yaxshi niyatlar uchun boradilar. Pastki doiralar qattiq jinoyatchilardir, ammo istisnolar mavjud. Yuqori doiralarda kechirimga umid bor.
Foydalangan adabiyotlar:
1.Golenishev-Kutuzov I ., Tvorchestvo Dante 2.i mirovaya literatura, M., 1971
3.Komilov N., Ibn Sino va Dante, T., 1983
4.Sulaymonova F., Sharq va Gʻarb, T., 1997
5.Komilov N., Tafakkur karvonlari, T., 1999
Do'stlaringiz bilan baham: |
