1 curxondaryo viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayy

                                          

 

 

 

 

 

   1-topshiriq varaqasi. 

                            Sodda hayvonlar tuzilishining qiyosiy tavsiflari 

Organoidlar 

Oddiy amyoba 

Yashil evglena 

Infuzoriya 

tufelkasi 

Hujayra qobig’i 

Yumshoq  va 

yupqa 

Qattiq va qayishqoq 

Kipriklar bilan 

qoplangan qobiq 

Yadrolari soni 

1 

1 

2 

Harakatlanish 

organoidlari 

Soxta oyoqlari 

Xivchini 

Kipriklari 

Oziqlanish tarzi 

Geterotrof 

Avtotrof, geterotrof 

Geterotrof 

Qisqaruvchi 

vakuoli 

+ 

+ 

+ 

Xromotofori 

- 

+ 

- 

 

Og`iz teshigi 

- 

- 

+ 

 

Halqumchasi 

- 

- 

+ 

---

56 

 

Hazm 

qilish 

vakuolasi 

+ 

- 

+ 

Chiqaruv teshigi 

- 

- 

+ 

 

Ko`zchasi 

  - 

+ 

- 

Hujayra 

tanachalari 

                - 

- 

+ 

Harakat 

organoidlari 

- 

+ 

+ 

Yolg`on 

oyoqchalari 

+ 

- 

- 

Kiprikchalar 

- 

- 

+ 

xivchinlar 

- 

+ 

- 

 

2-topshiriq varaqasi. 

Sodda  hayvonlarning tuzilishi va hayot kechirish xususiyatlari 

 

Belgi va 

xossalari 

Oddiy amyoba 

Yashil evglena 

Infuzoriya 

tufelkasi 

Yashash tarzi 

Erkin  

Erkin  

Erkin  

Tana o’lchami 

0,2-0,5 

Amyobadan  5-10 

marta kichik 

0,1-0,3mm 

Tana shakli 

Ma’lum 

bir 

shaklga ega emas 

Duksimon   

Poyabzalning 

ostki 

qismiga 

o`xshaydi 

Harakatlanish 

organoidi 

Soxta oyoqlari 

Xivchini 

Kipriklari 

Oziqlanish usuli 

Geterotrof 

Avtotrof,geterotrof  Geterotrof 

Ko`payish usuli 

Ikkiga  bo`linish  Ikkiga 

bo`linish  Ikkiga 

bo’linish 

---

57 

 

yo`li 

bilan, 

jinssiz  ko`payadi 

yo`li bilan, jinssiz 

yo`li bilan, jinssiz 

 

Xulosa:Bir  hujayrali  hayvonlar  bitta  hujayradan  tuzilgan,  ba’zi  turlari 

koloniya  bo`lib  yashaydi.  Ularning  ana  shu  bitta  hujayrasijuda  ham  sodda 

tuzilgan.Ular  harakatlanadi,  oziqlanadi,  hazm  qiladi,  ayiradi,  nafas  oladi, 

ko’payadi,  ta’sirlanadi,  tabiat  bilan  moddalar  almashinuvi  sodir  bo`ladi. 

Infuzoriyani  mikroskopda  ko`rish  uchun  oldindan  pichan  ivitmasi  tayyorlab 

qo`yiladi.Vaqtinchalik preparat  tayyorlanib, mikroskopda ko’riladi. Mikroskopda 

ishlash  ko’nikmalari  rivojlantiriladi.  Infuzoriya  tufelkasini  kuzatish  orqali  uning 

oddiy  amyoba  va  yashil  evglenadan  farqi  o’rganiladi.  Hujayraviy  tuzilishi 

bo`yicha  infuzoriya  oddiy  amyoba  va  yashil  evglenaga  nisbatan  ancha  murakkab 

tuzilgan. 

Nazorat  savollar:                                                                       

1.Tufelkaning og’iz teshigi qayerda joylashgan?  

2.Hazm qilish vakuolalari qanday hosil bo’ladi?                                                  

3.Tufelkada 

oziq 

mahsulotlari 

qanday 

hazm 

bo’ladi?                                                

4. Kuydiruvchi tanachalar qayerda joylashgan? 

 

8-SINF BIOLOGIYA ( ODAM VA UNING SALOMATLIGI) 

3-LABARATORIYA MASHG`ULOTI 

Mavzu: Ko`krak qafasi harakatini kuzatish. Nafas bilan chiqadigan 

havodagi karbonat angidridni aniqlash. 

Maqsad:Nafas olganda ko`klrak qafasining harakati va ko`krak aylanasining 

o`zgarishini  va  o`pkadan  chiqayotgan  havodagi  karbonat  angidrid  chiqishini 

kuzatish. 

Jihozlar:sekundomer,odam  nafas  olish  sistemasining  tuzilishi  barelyef 

modeli,nafas  olinganda  va  chiqarilganda  havo  tarkibidagi  uglerod(IV)  oksidini 

namoyish 

etish 

asbobi,biologiya 

xonalari 

uchun 

kimyoviy 

reaktivlar 

to`plami(spirt,Kalsiy  gidroksidi)bilogiya  xonalari  uchun  polippropilenli  o`lchov 

---

58 

 

idishlari to`oplami(50 ml li stakan) 

 

Ishni bajarish tartibi: 

A) 

Ko‘krak qafasi harakatini kuzatish 

1.  Bir o‘quvchi tekshiriluvchi sifatida olinadi va u yuqori ustki kiyimini 

yechib, stulga o‘tiradi. 

2.  Tekshiruvchi (o‘qituvchi yoki o‘quvchi) tekshiriluvchi normal nafas 

olayotganida ko‘krak qafasining harakatini kuzatadi. 

3.  Organizmda ko‘krak qafasi va qorin qismining nafas olishdagi harakatiga 

qarab, sekundomer yordamida bir minutda nafas olish soni aniqlanadi; 

4.  Nafas olinganda va chiqarilganda ko‘krak qafasi aylanasi o‘zgarishi 

quyidagicha aniqlanadi. 

a) tekshiriluvchi tik holatda normal nafas olganida ko‘krak qafasi aylanasi 

santimetr bilan o‘lchanadi; 

b) chuqur nafas olingandan so‘ng ko‘krak qafasi aylanasi o‘lchanadi; 

d)   undan keyin chuqur nafas chiqarilganda ko‘krak qafasi aylanasi 

o‘lchanadi. Ko‘krak qafasi aylanasining o‘zgarishi hisoblab tahlil qilinadi 

5. 

Tajriba natijalari bo‘yicha quyidagi jadval to‘ldiriladi va daftarga 

yozib olinadi.