1. Byudjet xarajatlari multiplikatori nimani ifodalaydi?

1. Byudjet xarajatlari multiplikatori nimani ifodalaydi?

Budjet xarajatlari multiplilikatori xarajatlarning o’zgarishi daromadlarga qanday ta’sir ko’rsatishini ifodalaydi.

2. Soliq multiplikatori va sоliq multiplikatsiyasi mexanizmining mohiyatini tushuntirib bering.

Soliq multiplikatori soliqlarning budjetga ta’sirini ko’rsatadi. Biz bu orqali soliqlar haqida biror xulosaga kelamiz, ya’ni ularning miqdorini oshiramiz yoki kamaytiramiz.

3. Balanslashgan byudjet multiplikatorining mohiyatini tushuntirib bering.

Agar davlat xarajatlari va avtonom soliqlar bir xil miqdorda ko’paysa, muvozanatli ishlab chiqarish hajmi shu miqdorga teng yoki undan kamroq summaga ko’payadi. Bu holat balanslashgan budjet multiplikatori deb yuritiladi.

4. Fiskal siyosatning qanday shakllari mavjud?

Fiskal siyosat 2 xil shaklga ega:

• 
  Rag’batlantiruvchi – iqtisodiy turg’unlik yoki pasayish davrida qo’llaniladi;
  
• 
  Cheklovchi – iqtisodiyotda to’liq bandlik va ortiqcha talab natijasida inflatsiya kelib chiqishi mumkin bo’lgan hollarda qo’llaniladi.
  

5. Diskret va nodiskret fiskal siyosatlarning farqli jihatlari nimada?

Diskret fiscal siyosatda davlat xarajatlari, soliqlar va davlat budjeti qoldig’i maqsadli o’zgartiriladi. Nodiskret fiscal siyosatda esa ular avtomatik o’zgartiriladi. Diskret fiscal siyosatda iqtisodiy tebranishlar paytida uni yumshatish borasida ba’zi kamchiliklar mavjud.

6. Byudjet taqchilligini moliyalashtirishning qanday usullari mavjud?

Byudjet taqchilligini moliyalashtirish usullari:

• 
  Pul-kredit emissiyasi;
  
• 
  Davlat zayomlarini chiqarish;
  
• 
  Davlat budjetiga soliq tushumlarini ko’paytirish.
  

Masalalar

1. Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan:

Iste’mol funksiyasi C = 800 + 0,9 (Y – T), davlat xarajatlari G = 500,
investitsiyalar hajmi I = 360, soliqlar hajmi T=400. Quyidagilarni aniqlang:
a) Muvozanatli YaIM;
b) soliqlar va davlat xarajatlari multiplikatorlari;
v) agar potentsial YaIM 15000 teng bo‘lsa, unga erishish uchun davlat
xarajatlarini qay tarzda o‘zgartirishi zarur?

Javob: C = 800 + 0,9 (Y – T) => b=0.9

1. 
   YaIM=C+I+G+X_n, X_n=0
   

C=800+0.9Y-360=440+0.9Y => Y=13000

b) m_t=-b/(1-b(1-t)), m_x=1/(1-b(1-t))

T=t*Y => t=400/13000=0.03

m_t=-0.9/0.127=-7.09, m_x=1/0.127=7.87

v) 15000=12140+360+G => G=2500

C = 800 + 0,9 (Y – T)=12140

2. Agar iste’mol funktsiyasi C = 300 + 0,65Yd ko‘rinishga ega bolsa, byudjet xarajatlari va soliq multiplikatorlarini aniqlang.

Javob: m_x=1/1-b=2.86

m_t=-b/1-b=-1.86

3. Agar jamg’arish funktsiyasi S = -300 + 0,5Yd ko‘rinishga ega bolsa, milliy daromad o‘zgarishi 20 trln so‘mni tashkil etishi uchun davlat soliqlar hamda o‘z
xarajatlarini qanday miqdorga o‘zgartirishi lozim? Bunday vaziyatda oddiy va soliq multiplikatorlari qanday bo‘ladi?

Javob: S = -300 + 0,5Yd => b=0.5

▲Y=20, ▲T=?

▲Y/▲T=-b/1-b => ▲T=-20

Demak, soliqlarni 20 trln.ga kamaytirish kerak.

m_x=1/0.5=2, m_t=-0.5/0.5=-1