40
Илмий ва инновацион фаолиятни ривожлантириш
тижоратлаштириш ҳамкорликнинг янги турларидан бирига айланмоқда.
Тадқиқот ўтказишда кўпинча бизнес ва университетлар ўз олдига турли хил
мақсадларни қўядилар: тадқиқотлар натижаси ва ундан қўшимча фойда олиш
имконияти бизнес учун муҳимдир; университет илмий изланишларнинг
сифатига, уни жамоатчилик ва талабалар томонидан қабул қилинишига ва
натижаларни даромад олишдан кўра ўқув жараёнида қўллаш имкониятига
кўпроқ эътибор беради. Тадқиқот мақсадларидаги тафовут ва технологияларни
тижоратлаштириш истаги йўқлиги баъзи университетларнинг тадбиркорлик
моделига ўтишига имкон бермайди, аммо, университетлар ва бизнес ўртасидаги
ҳамкорлик юзага келганда, жараённинг иккала иштирокчилари ўзаро
ҳамкорликдан катта фойда олишади, улардан бири технологияни
муваффақиятли тижоратлаштиришдир. Технологияларни тижоратлаштириш
моделларини ўрганишга ўтишдан олдин, асосий назарий тушунчаларнинг
таърифи берилиши керак. Кўпинча "технология" атамаси техник билимлар ва
"моддий объектларни ишлаб чиқаришга имкон берадиган янги самарали ва
иқтисодий ишлаб чиқариш жараёнлари" тўғрисидаги маълумотларга асосланган
билим ёки интеллектуал фаолият натижаси (ИФН)
1
. Технологияларни
тижоратлаштириш жараёнида учрайдиган иккинчи муҳим атама бу
"инновация"лар бўлиб, улар 1912 йилда Ж.Шумпетер томонидан "янги
комбинациялар ва ривожланишнинг ўзгариши" сифатида қуйидаги ҳолатларда
аниқланган: янги бозорни очиш, янги маҳсулотнинг пайдо бўлиши, янги ишлаб
чиқариш усулини жорий этиш, янги хомашё манбасини ишлаб чиқиш, янги
ташкилий тузилмани жорий этиш
2
. Инновацияларнинг пайдо бўлиши жараёни
иккита асосий ёндашувга асосланади: технологияни ривожлантиришга
асосланган ва бозор эҳтиёжларини қондиришга қаратилган. Р.Ротвелл
инновацион менежментнинг ҳаётий циклининг бешта моделини таклиф қилди,
аммо уларнинг барчаси битта компания ичида инновацияларни яратишга
асосланган ва тадқиқот ташкилотлари билан ҳамкорлик қилишни талаб
қилмайди
3
.
2003 йилда Г.Чесбронинг "Очиқ инновациялар. Технологияларни яратиш ва
ундан фойдаланишнинг янги усули "инновацияларни яратишнинг янги модели -
"очиқ инновациялар", бу тадқиқот харажатларини камайтириш ва
инновацияларнинг ҳаётий цикли давомида юзага келадиган хатарларни
сезиларли даражада камайтиришга имкон беради. Г.Чесбро томонидан
1
Заложнев, А. Ю. Модели и методы внутрифирменного управления / А. Ю. Заложнев. М.: СтормМедия, 2004.
320 с.
2
Шумпетер, Й. А. Теория экономического развития. Капитализм, социализм и демократия / Й. А. Шумпетер. М.:
Эксмо, 2007. 864 с.
3
Rothwell R. Towards the Fifth-generation Innovation Process // International Marketing Review. 1994. №11. P. 7-31.
Do'stlaringiz bilan baham: |