1 бош илмий-методик марказ 2

31 
БОШ ИЛМИЙ-МЕТОДИК МАРКАЗ 
Университет бошқаруви ишлаб чиқарилган ўқув маҳсулотларини максимал 
даражада тижоратлаштиришга, университетни молиявий, моддий, кадрлар билан 
таъминлаш манбаларини излашга, тадбиркорлик миссиясини ривожлантиришга 
қаратилган
1
. 
Учинчи авлод университетининг шаклланиши ва унинг мақсади илмий 
адабиётларда қизғин муҳокама қилинади. Асосий оҳангни экономоцентрик 
(бошқарув, технологик, иқтисодий) муҳокамалар тарафдорлари белгилайди, 
унга кўра Гумболдт типидаги университетни U 3.0 га айлантириш сабаби 
ижтимоий-иқтисодий вазиятнинг қайтариб бўлмайдиган кучи. Шу нуқтаи 
назардан, Университет 3.0 нинг мақсади умуман таълим ва илмий миссияларни 
ўз ичига олган бўлиб, асосан сервелистик тарзида изоҳланади: жамиятнинг 
ҳозирги долзарб амалий эҳтиёжларини қондириш, унинг жорий манфаатларини 
қондириш, жамиятнинг тарихан вақтинча талабларига жавоб бериш. Шундай 
қилиб, университетнинг мавжудлиги иккинчи даражали табиат, унумдорлик ва 
унинг ижтимоий-иқтисодий муҳитига тўғридан-тўғри боғлиқлик мақоми 
берилади, унинг анъанавий пойдеворлари - бепул таълим ва мустақил илмий 
изланишлар дахлсизлиги шубҳа остига олинади, яъни асрлар давомида 
шаклланган университетнинг ўзига хослиги йўқ қилинади. 
Ушбу талқин нимани англатади? Ўзларининг idée fxe ғояси билан, яъни 
ҳаммани ва барчани "иқтисод қилиш" ва университетни бозор ва 
истеъмолчиларнинг ҳаёти гарови ҳолатига тушириб, уни ижтимоий хизматнинг 
ролидан бошқа нарса билан чеклайдиган экономоцентрик суҳбатларнинг 
чекланиши ҳақида? Ёки ҳақиқатан ҳам университетнинг тарихий йўқолиб кетиш 
тенденцияси - инсониятнинг буюк ижтимоий-маданий ихтироси билан 
боғлиқми? Ёки бу мунозаралар ўтиш давридаги университетнинг "болалик 
касаллиги"ни қайд этади ва бу муаммони енгиб, охир-оқибат янгиланган шаклда 
ўз шахсиятининг хусусиятларини қайта тиклай оладими? 
Ушбу саволлар экспертлар ҳамжамиятининг кун тартибида доимий 
равишда пайдо бўлиб келмоқда, улар нафақат танқидий мавзуларга айланган 
экономоцентрик нуқтаи назаридан, балки турлича нуқтаи назарлардан ҳам ҳар 
томонлама муҳокамага муҳтож
2
. Университет 3.0 нинг сервелистик 
талқинларидан узоқлашишга уринишлар қилинмоқда. Шундай қилиб, яқинда 
русча таржимада
34
чоп этилган фундаментал асарда унинг муаллифи Й.Виссема 
U 3.0 вазифасини ҳозирги ижтимоий сўровларга хизмат кўрсатиш воситаси 
сифатида эмас, балки янги шароитда университетнинг ички суверен (мустақил) 
вазифаларини ҳал қилиш усули сифатида изоҳлайди
3
. Худди шундай позицияни 
Европа Иттифоқининг узлуксиз таълим дастури доирасидаги Европа 
1
Виссема Йохан Г. Университет третьего поколения: управление университетом в переходный период. – М.: 
Сбербанк, 2016. – 422 с. 
2
Головко Н.В., Зиневич О.В., Рузакина Е.А. Университет третьего поколения: Б. Кларк и Й. Уисема // Высшее 
образование в России. – 2016. –№ 9. – С. 40-47.
34
E3M-Project. (2012). Green Paper «Fostering and Measuring Third Mission in Higher Education Institutions». – 
URL: 
http://www.e3mproject.eu
 docs/ Greenpercentage20paper-p.pdf Каким должен быть университет будущего? – 
URL: http://indicator. livejournal.com/24905.html Движение имиджей. Российские вузы крепнут в борьбе // Поиск. 
– 2016. – № 25(1411). – С. 6. 
3
Паспорт приоритетного проекта «Вузы как центры пространства создания инноваций». – URL: 
http://government.ru/media/fles/
 OnTUmegFLNj5Uqtac57yWG1EtMG9ABe.pdf

---