1. Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik deganda nima tushunasiz?

1. Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik deganda nima tushunasiz?

O‘quv topshiriqlari:

1.Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik. deganda nima tushunasiz?
2.Sistema, element va struktura tushunchalarining mohiyatini ochib bering.
3.Butun va qism, shakl va mazmun, juft kategoriyalariga misollar keltiring.
4.Sabab va oqibat, tasodif va zaruriyat,erkinlik va zaruriyat juft kategoriyalariga misollar keltiring.
5. Qonun tushunchasi. Taraqqiyot qonunlariga misollar keltiring.
6. Metodlarning tasnifi: Fan va falsafa metodlari
mavzu. Rivojlanish nazariyasi
1.Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik. deganda nima tushunasiz?
Falsafada narsa va hodisalarning universal, umumiy aloqadorligi g’oyasi alohida ahamiyatga molik. Narsalarning, hodisalarning o’zaro aloqa-dorligini ilg’ab olish mushkul emas: hayotimizning o’zi bunga ko’plab mi-sollar keltiradi
Borliqdagi universal aloqadorlik g’oyasi ko’p asrlar davom etgan fal-safiy munozaralar va mulohazalar mahsulidir.
Borliqning universal aloqadorligi va o’zgaruvchanligi haqidagi mulo-hazalar nemis klassik falsafasida ayniqsa yorqin talqin etildi. G. Gegel-ning nazdida borliqdagi universal aloqalar va o’zgaruvchanlik «tezis – an-titezis – sintez» triadasi tarzida namoyon bo’ladi. Ayni paytda G. Gegel borliqdagi o’zgarishlar sifatan yangi sistemalarning yuzaga kelishini kuzatar ekan, o’zgarishning nafaqat miqdoriy, barki sifatiy xarakterga egaligini ham kashf etdi. Sifatiy o’zgarishlar - taraqqiyot kontseptsiyasi borliqning il-miy-falsafiy manzarasini chizishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etdi.
2.Sistema, element va struktura tushunchalarining mohiyatini ochib bering
Sistema, struktura, element falsafaning muxim kategoriyalaridan bo`lib xisoblanadi. Sistema – grekcha so`z bo`lib, mantiqiy ma’nosi butunlik, yaxlitlik, elementlardan tashkil topgan birikma, degan ma’nolarni anglatadi.
Sistema kategoriyasining mazmuni, uni tashkil qilgan elementlarning strukturaviy munosabatlariga mos keladi. Shu nuqtai nazardan, bilish jarayonidagi sistemalashtirish, nazariy faoliyat sifatida, ularning tashkil qilingan targ`ibiy elementlarini tarixiy-mantiqiy izchil tartibga keltirish bilan izohlanadi.
Хususan, bu elementlarning funksional faoliyatini, ahamiyatiga ko`ra turkumlashtirish, muxim metodologik ahamiyatga ega, chunki insonning borliqni bilish faoliyati sistema strukturasidagi elementlarning mavjudlik holati va rivojlanishi ob’ektiv qonuniyatlarini o`rganish asosida, ularni maqsadga muvofiq tashkil qilishga qaratilgan.
Ya’ni, insonning ob’ektiv reallikni nazariy bilishga asoslangan: tashkillashtirish, boshqarish, nazorat qilish faoliyatlari samaradorligi va maqsadga muvofiqligi turli kategoriyalardan unumli foydalanishi bilan harakterlanadi.
Sistema — narsa va hodisalarning bog`lanishlari, aloqadorligi va munosabatining tartibli tadrijiy rivojlanishini ifodalaydi. Struktura esa, narsa hodisalar bog`lanishi, aloqadorligi va munosabatlari tizimining makon va zamondagi birligini ta’minlaydigan sistemaning mavjudlik holatidir. Umuman, struktura (lotin tilida to`zilish, tartib degan ma’noni anglatib), sistemani tashkil qilgan elementlarning nisbatan turg`un bog`lanish, aloqadorligi va munosabatidir. Hozirgi mavjud falsafiy qarashlarda strukturani sistemaning aspekti sifatida qarash ustuvordir.
Element sistemani tashkil qilgan strukturaning o`zaro bog`lanish, aloqadorlik, munosabat jixatlarini ta’minlaydigan nisbatan mustaqil targ`ibiy qismidir. Jamiyatda element ijtimoiy munosabatlarning konkret ko`rinishlari tarzida namoyon bo`ladi.