1 боб Ўзбек тилида сўз ясалиш усуллари

yasovchi asos
deb yuritiladi. Masalan, 
toshko‗mir tosh
–yasovchi asos, 
ko‗mir
–yasovchi asos –
toshko‗mir
–yasalma; 
oqqush –oq
–yasovchi asos, 
qush
-yasovchi asos-
oqqush
–
yasalma kabi. 
So„zning yasalish tarkibini aniqlashda faqat yasama so„zlar 
(sodda yasama va qo„shma so„zlar) tahlil qilinadi. Ya‟ni sodda tub 
so„zlar e‟tibordan chetda qoladi. Bunday so„zlar so„zning morfem 
va morfologik strukturasiga ko„ra tahlil etiladi. Boshqacha 
aytganda, so„zning yasama qismigina tahlil etiladi. Masalan, 
o‗quvchilarning
so„zining 
o‗quvchi
qismi, 
olmazorlar
so„zining 
olmazor
qismi, 
tinchlikni
so„zining 
tinchlik
qismi va boshqalar. 
So„z tarkibida morfemalarni to„g„ri ajratish yasash asosining va 
yasovchi vositaning tarkibini, chegarasini to„g„ri hisobga olish katta 
ahamiyatga ega. Masalan, 
gulchilik, temirchilik, baliqchilik
kabi 
yasama leksemalarda 
gulchi, temirchi, baliqchi
yasash asosi 
hisoblanadi. 
Ammo 
ko‗pchilik, 
ozchilik, 
dehqonchilik, 
yog‗ingarchilik
kabilarda esa yasash asosi 
ko‗p, oz, dehqon, yog‗in
leksemalaridir. Chunki o„zbek tilida 
ko‗pchi, ozchi, dehqonchi, 
yog‗ingar
shaklidagi leksemalar yo„q. Demak, bu o„rinda shu 
so„zlar tarkibidagi –
chilik, -garchilik
qismlari yasovchi affikslar 
hisoblanadi. 

---

31